Impressionisme in de muziek
‘Imbecielen’ – zo noemde de componist Claude Debussy (1862-1918) eens de critici die zijn muziek karakteriseerden als ‘impressionistisch’. Toch worden bij talloze opnames van Debussy’s muziek de cd-hoezen nog altijd gesierd door afbeeldingen van schilderijen van Monet of Degas. Zijn heftige verzet ten spijt is de term ‘impressionisme’ volledig ingeburgerd, niet alleen binnen de schilderkunst, maar evengoed als aanduiding van de muzikale stroming die rond 1900 in Frankrijk floreerde en ook internationaal veel invloed had. Terecht of niet, kennelijk wordt de muziek van iemand als Debussy op een intuïtief niveau nog steeds gemakkelijk geassocieerd met de gelijknamige schilderstroming.
Wat is dat muzikale impressionisme eigenlijk precies? In deze cursus wordt de stroming bekeken als onderdeel van de bredere Franse cultuur van die tijd waardoor juist ook de diverse dwarsverbanden aandacht krijgen. Gespecialiseerde docenten zullen ingaan op het impressionisme in de schilderkunst en op het symbolisme in de literatuur. Het muzikale klimaat van de late negentiende eeuw komt aan bod, inclusief de enorme invloed die Richard Wagner had, ook op Franse componisten. Zowel in de schilderkunst als in de muziek kan het impressionisme worden gezien als een vernieuwende beweging die zich wilde ontworstelen aan het heersende academisme. Minder bekende componisten passeren de revue, maar ook een beroemde figuur als Maurice Ravel, vaak in één adem genoemd met Debussy maar toch zeer sterk van hem verschillend. Zonder al te technisch te worden zullen we aan de hand van concrete voorbeelden dieper ingaan op kenmerkende stilistische eigenschappen. Daarbij zullen soms notenvoorbeelden worden getoond, maar ook zonder kennis van het notenschrift zal het betoog te volgen zijn. Uiteindelijk is het streven te komen tot een caleidoscopisch beeld van deze rijke en complexe periode in de westerse cultuurgeschiedenis. En misschien ontstaat er zelfs wel enig begrip voor Debussy’s onparlementaire uitspraak!
1. Het Franse artistieke klimaat in de late 19e eeuw: kunstenaarsverenigingen, kunsthandels, salons, Parijs als kunstcentrum. Ontwikkeling toerisme. Eventueel ook de politieke situatie. Maarten van 't Klooster MA
2. De Franse muziekwereld in de late 19e eeuw: invloed Wagner, Société nationale de musique, salons, genres, opleidingen, componisten. Dr. Bert Mooiman
3. Impressionistische schilderkunst (voorbeelden, ideeën, techniek). Maarten van 't Klooster MA
4. Literatuur: symbolisme (ideeën, invloed, Mallarmé, Maeterlinck oa. Pelléas et Mélisande). Prof. dr. Paul Smith
5. Debussy: voorbeelden uit zijn werk, stilistische ontwikkeling, geestverwanten en navolgers. Dr. Bert Mooiman
6. Debussy: compositietechnieken. ‘Kleur’ in muziek, gebruik van dissonanten, parallelharmonie, modaliteit, vorm, invloed Gamelan, Spaanse couleur locale. Dr. Bert Mooiman
7. Vanuit het impressionisme: Satie, Ravel, Bartók, Stravinsky, Messiaen. Dr. Bert Mooiman
Docenten
Dr. Bert Mooiman is pianist, organist en muziektheoreticus. Hij doceert muziektheorie, improvisatie en fortepiano aan het Koninklijk Conservatorium, Den Haag.
Maarten van 't Klooster MA is kunsthistoricus en kunsthandelaar. Hij is in het bijzonder geïnteresseerd in schilderijlijsten, negentiende-eeuwse schilderkunst, en de receptiegeschiedenis van kunst.
Prof. dr. Paul Smith is emeritus hoogleraar Franse literatuur, Leiden University Centre of the Arts in Society (LUCAS) Universiteit Leiden.
Praktische informatie
7 vrijdagen
11, 18, 25 oktober
8, 15, 22, 29 november
13.15-15.00 uur
NB alleen 22 nov 12.45-14.30 uur
Leiden, in een collegezaal
De lecture-recital van 29 november vindt plaats op de zolder bij pianohandel Emile van Leenen in Leiden.
Hoorcolleges met gelegenheid tot het stellen van vragen.
De laatste bijeenkomst heeft de vorm van een lecture-recital.
Thuis ca. 2 tot 4 uur lezen en luisteren per bijeenkomst.
Het lezen van notenschrift is handig maar niet noodzakelijk.
De docenten reiken enige literatuur aan in digitale bestanden.
Links naar enkele online partituren.
Een spotify-lijst.
Colleges en lecture-recital € 294,-
Aanmelden
U krijgt de mogelijkheid te betalen via Ideal, credit card of door middel van een factuur.
U ontvangt na verzending van een ingevuld formulier een bevestiging, zodat u kunt controleren of de aanmelding is verwerkt.
De mogelijkheden om aan te melden met korting of met een fanpas voor grootverbruikers/veelplegers vindt u op de pagina Aanmelden.