Barbaars Italië

Italië staat al eeuwenlang model voor het classicistische schoonheidsideaal. Zozeer zelfs dat er nauwelijks aandacht uitgaat naar het culturele erfgoed van het andere Italië, het 'barbaarse Italië', waar heel andere waarden en normen gelden.
In deze cursus gaan we dat recht zetten. We verdiepen ons in de tegenculturen die telkens weer in Italië de kop opstaken. Een invalshoek die garant staat voor het doen van verrassende en waardevolle ontdekkingen. Want juist die 'barbaarse' tegenstromingen blijken van cruciaal belang te zijn geweest voor de vitaliteit van de Italiaanse cultuur en haar vermogen zich voortdurend te vernieuwen en te verrijken.
In Italië hebben vele volkeren cultureel hun sporen nagelaten: de Longobarden in de vroege middeleeuwen, vervolgens de Saracenen, en daarna de Noormannen die in Zuid-Italië en Sicilië een unieke mengcultuur hebben gecreëerd. Ook via Kruistochten en langs de Zijderoute deden exotische motieven in Italië hun intrede. Marco Polo reisde naar China, omgekeerd bracht een hoge Mongoolse delegatie in het Jubeljaar 1300 een bezoek aan Rome. Vanaf dat moment verschijnen Mongoolse lettertekens op schilderingen van onder anderen Giotto en Ambrogio Lorenzetti, en worden religieuze voorstellingen opgedoft met Oosterse tapijten en doeken. Oosterse motieven en fabeldieren verschijnen op kerkportalen, Chinese geestverschijningen worden duivels in laatmiddeleeuwse hellescènes, en zelfs boeddhistische sprookjes vinden, in christelijke vermomming, hun weg naar Italiaanse fresco’s en reliëfs.

Onderwerpen die besproken worden

NB De punten staan in willekeurige volgorde.

de kunstschatten van de Longobarden (Animal Style, Migration Period art) en het Ierse klooster en scriptorium in Bobbio
Aardewerk en decoratieve kunstvormen van de Saracenen
De mengcultuur ten tijde van de Normandische overheersing in Zuid Italië en Sicilië
Motieven en verhalen uit het Nabije en Verre Oosten
Egyptische hiërogliefen in Renaissance Italië

Docent

drs Ernest Kurpershoek

Ernest Kurpershoek is kunsthistoricus met een veelomvattende belangstelling. Hij is een kenner van de Italiaanse cultuurgeschiedenis, met name van de Middeleeuwen en de Renaissance, waarover hij, ook bij de HOVO, vele cursussen heeft gegeven. Van oudsher heeft hij zich verdiept in de wisselwerking tussen Europa en niet-westerse culturen waarover hij lezingen en cursussen geeft en diverse artikelen heeft geschreven. In zijn nieuwe cursus Barbaars Italië komen deze interesses bij elkaar en bieden een nieuw perspectief op de Italiaanse kunst.

Praktische informatie

Data, tijden, locatie

5 dinsdagen
18, 25 februari
4, 11, 18 maart
11.15-13.00 uur
Leiden, een collegezaal

Werkvorm

Hoorcolleges met gelegenheid vragen te stellen.
Uitgebreide beeldpresentatie.

Wat verwacht de docent van de deelnemers?

Thuis studeren is niet noodzakelijk.

Studiemateriaal

Literatuur voor wie verder wil lezen

Wittkower, R., Allegory and the migration of symbols , London, Thames and Hudson, 1987

Wittkower, R., The Impact of Non-European Civilizations on the Art of the West, Cambridge University Press, 1989

Gerritsen, Willem, Het spoor van de eenhoorn : de geschiedenis van een dier dat niet bestaat, Leiden, Primavera Press, 2011

Mack, Rosamond E., Bazaar to Piazza: Islamic Trade and Italian Art, 1300–1600, University of California Press, 2001

Volkmann, L. Hieroglyph, Emblem, and Renaissance Pictography, Brill's Studies in Intellectual History, Volume: 281/28, 2018

Davis-Secord, S.. "Sicily at the Center of the Mediterranean". Where Three Worlds Met: Sicily in the Early Medieval Mediterranean. Cornell University Press, 2017