Het ontstaan en vergaan van de mensheid
De nieuwste inzichten
Recente wetenschappelijke ontwikkelingen werpen bestaande ideeën omver over hoe, wanneer en waar de mensheid is ontstaan. Hoe kon onze soort zich ontwikkelen tot het meest talrijke grote zoogdier ooit op aarde? De aantallen zijn gegroeid tot meer dan 8 miljard individuen en nemen toe. Er is geen antwoord op de vraag hoe lang de planeet onze extreme groei en het ermee gepaard gaande energieverbruik aankan.
Mutaties in het DNA van recente primaten tonen aan dat Chimpansees onze naaste verwanten zijn. De splitsing uit één gemeenschappelijke voorouder begon ongeveer 12 miljoen jaar geleden. De gangbare theorie is dat dit in Afrika gebeurde. Fossielen suggereren echter Europa als plaats van herkomst.
Later, vanaf 6 miljoen jaar geleden, evolueerden in Afrika tal van nauw verwant mensachtigen. De meest succesvolle was Homo erectus die zich verspreidde tot in China en Europa. Daaruit is de soort Homo sapiens geëvolueerd. Uit fossiel DNA blijkt dat neanderthalers, denisova-mensen en moderne mensen ondersoorten van Homo sapiens zijn. Ze ontstonden na elkaar in Afrika en verspreidden zich over grote delen van de wereld in opeenvolgende migratiegolven.
Het totale energieverbruik van onze soort (Homo sapiens sapiens) draagt met 8 miljard individuen bij aan de opwarming van de aarde. Die temperatuurstijging bereikt waarden die 75 % van de laatste 500 miljoen jaar normaal waren. Er zijn dan geen ijskappen bij de polen en gletsjers meer, de zeewaterstand bereikt de hoogst mogelijke waarde. Zijn we als de meest intelligente wezens op aarde in staat deze verandering te overleven?
College 1
Het ontstaan van soorten
De soort mens is een product van natuurlijke selectie
Welke processen speelden daarbij een rol?
College 2
Wij zijn primaten
Onze stamboom is af te leiden uit DNA-mutaties van recente primaten
College 3
Bakermat Europa of Afrika?
Nieuwe inzichten en fossielen werpen oude ideeën omver
College 4
Homo erectus van Afrika tot China
De successen van de eerste mensensoort die over gereedschap beschikte en vuur maakte
College 5
Neanderthalers en denisova-mensen
Het oudste menselijke DNA verraadt de verwantschappen tussen groepen mensen
College 6
Hoe verliepen de verspreiding en ontmoetingen tussen mensen in elkaar opvolgende migratiegolven? Wat deed Homo sapiens sapiens met de ecosystemen waaraan hij zich wist aan te passen
College 7
Bevolkingsexplosie en klimaatangst
Door de grote schedels baart onze soort moeizaam een kind per keer. Desondanks zijn de aantallen exponentieel gegroeid.
De mensheid, ontstaan in een exceptioneel koude periode, zal zich moeten aanpassen aan een nieuwe ecologische realiteit met hogere temperaturen
Docent
Prof. dr. John Videler (Heerlen, 1941) is emeritus-hoogleraar aan de Universiteit Leiden en de Rijksuniversiteit Groningen. Hij bekleedde drie academische posities: Bijzonder hoogleraar Evolutionaire Mechanica (Leiden), Leonardo da Vinci Professor in de Mariene Zoölogie (Groningen) en hoogleraar Bionica (Groningen). Hij is auteur van acht boeken en van meer dan 100 wetenschappelijke publicaties in boeken en tijdschriften.
Praktische informatie
7 vrijdagen
14, 21, 28 februari
7, 14, 21, 28 maart
13.15 -15.00 uur
Leiden, een collegezaal
Hoorcolleges met vragen en discussies.
Geschikt voor mensen met een alfa, bèta of gamma achtergrond.
Het is handig wanneer u thuis over een internetverbinding beschikt.
Thuis studeren is niet noodzakelijk.
De docent maakt een boek dat deel uitmaakt van de cursus en is inbegrepen in de prijs.