We beginnen met een uitdagende parabel, een kort verhaal uit Jorge Luis Borges’ bundel de Ficciones, 'Pierre Menard, schrijver van de Quichot'. Vervolgens bespreken per week een eigentijdse roman waarin markante echo’s gelezen kunnen worden van het werk, soms het leven, van een of meer beroemde voorgangers: Willem Brakmans Het zwart uit de mond van Madame Bovary (en Flauberts gelijknamige roman), J.M. Coetzees Wereld en wandel van Michael K (en diverse werken van o.a. Kafka), Anjet Daanjes Het lied van ooievaar en dromedaris (en Emily Brontë, met Wuthering Heights), Stefan Hertmans’, Oorlog en terpentijn (en o.a. Erich Maria Remarque’s Van het westelijk front geen nieuws) en Olga Tokarczuks Empusion (en Thomas Manns Der Zauberberg). Samen met literatuur- en filmwetenschapper Yasco Horsman sluiten we de reeks feestelijk af met een uitstapje naar de recente film Poor Things van regisseur Lanthimos, een adaptatie van de gelijknamige roman van Alasdair Gray (zie Studiemateriaal voor verdere gegevens betr. de werken).

Week 1 [24 okt.] – Inleiding : wat, hoe, waarom? Vormen en functies van het herschrijven door de tijd en culturen heen, met als prikkelende casus een verhaal van Borges uit 1939, waarin wordt betoogd dat ene Pierre Menard, die Cervantès’ Don Quichot letterlijk heeft herschreven – ‘schande, kopie, plagiaat!’ -, zo een grootser kunstwerk zou hebben gemaakt dan het origineel.

Week 2 [31 okt.] – – Willem Brakman’s Het zwart uit de mond van Madame Bovary (1974), waarin maar weer blijkt hoe verrukkelijk maar vooral gevaarlijk en obsessief de literatuur het ‘echte’ leven kan overschrijven, wat Gustave Flaubert al zo scherp liet zien in Madame Bovary (1856).

Week 3 [7 nov.] – John Maxwell Coetzee is een veelvuldig herschrijver; in Wereld en wandel van Michael K (Life and Times of Michael K., oorspr. 1983, Booker Prize), een reflectie over waardigheid van een individu op de uitzichtsloze bodem van het bestaan, zoeken we naar lijnen naar Kafka (en anderen). Welke Kafkateksten daarbij aangehaald zullen worden wordt nog nader vastgesteld.

Week 4 [14 nov.] – Anjet Daanjes Het lied van ooievaar en dromedaris (2022) laat zich lezen als een compositie van variaties op het leven en werk van Emily en de andere Brontë zusters. Waar ligt de kracht, en misschien de spanning, van dit vèrgaande moduleren op een eerder werk en leven?

Week 5 [21nov.] – Stefan Hertmans, Oorlog en terpentijn (2013), als spel (?) met al dan niet echt bestaande teksten, waaronder het dagboek van een grootvader, maar ook Erich-Maria Remarques beroemde anti-oorlogsroman, Van het westelijk front geen nieuws (orig. 1929).

Week 6 [28 nov. ] –Olga Tokarczuks Empusion (orig. 2022) is een ‘eco-feministische’ sanatoriumroman die gelezen kan worden als een eigentijdse adaptatie van en weerwoord op Thomas Manns De Toverberg, waarbij het parmantige gefilosofeer van allemaal heren boven op hun berg niet per se de hoogste vorm van bewustzijn blijkt te zijn: onderschat het vrouwelijke, en vooral de schimmels en de mossen, niet.

Week 7 [let op: 12 dec.] – Een sprankelend voorbeeld van filmische adaptatie van een roman, Lanthimos recente spraakmakende film Poor Things (2024), naar Alasdair Gray’s gelijknamige roman uit 1992.

De docent prof. dr. Liesbeth Korthals Altes werkte in de laatste 20 jaar voor haar emeritaat als hoogleraar Literatuurwetenschap en Moderne Franse Letterkunde aan de Rijksuniversiteit Groningen, bij de opleiding Kunsten, Cultuur en Media. Daarvoor was zij wetenschappelijk medewerkster voor Franse literatuur aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Ook schreef zij gedurende tien jaar recensies van vertaalde Franse literatuur voor Trouw en NRC. Haar onderzoek heeft betrekking op de manier waarop verhalen waarden en zienswijzen verbeelden en aan de kaak stellen, met speciale aandacht voor ironie, engagement en ethiek in de hedendaagse Westerse literatuur.

Het laatste college zal dr. Yasco Horsman optreden als gastdocent. Horsman is universitair docent aan het Leiden University Centre for the Arts in Society. 

7 donderdagen
24, 31 oktober
7, 14, 21, 28 november
12 december
(5 dec. geen college)
10.30-12.30 uur (college)
12.30-13.00 uur (discussie)
Leiden, in een collegezaal

Hoorcollege, met mogelijk tot het stellen van vragen; afsluitend half uur discussie voor wie wil.

Thuis lezen van de aangegeven romanfragmenten: per week ca. 4 uur lezen.
Alle besproken werken (op de roman van Gray na) zijn in Nederlandse vertaling te vinden. Een deel van de secundaire literatuur is in het Engels.

De stof die besproken wordt in dit college is omvangrijk. De nadruk ligt voor de deelnemers op de recente, herschrijvende, romans. U kunt desgewenst volstaan met het lezen van de fragmenten die voor ieder college worden aangegeven, of zelfs onvoorbereid meedoen (u haalt dan vast later uw schade in; of niet, maar dan nu met grondige redenen). NB: de fragmenten worden meestal niet voor u gekopieerd (details hierover tzt in de syllabus; graag dus in elk geval de (recente) werken aanschaffen of uit de bibliotheek halen.

De colleges zijn bedoeld voor wie graag literatuur leest en daarbij verdieping zoekt.

Digitale syllabus die ruim van te voren beschikbaar komt.
De literaire werken worden niet van HOVO uit beschikbaar gesteld. Dat is niet mogelijk ivm copyright. U kunt ze lenen in een bibliotheek of bij vrienden. Of zelf (tweedehands) aanschaffen.

• Jorge Luis Borges, 'Pierre Menard, schrijver van de Quichot', uit de Fantastische verhalen (oorspr. Ficciones, 1944). Diverse vertalingen en edities, naar keuze; bijv. De Aleph en andere verhalen, vert. Barber van der Pol, De Bezige Bij, 2020.
  Voor wie meer wil: Miguel de Cervantes, Don Quichot. Vele uitgaves, naar keuze.
   
• Willem Brakman, Het zwart uit de mond van Madame Bovary, Querido, 1974.
  Voor wie meer wil: Gustave Flaubert, Madame Bovary – Provinciaalse zeden en gewoonten, vert. en toegelicht door Hans van Pinxteren, met naw. van Joost Zwagerman, Veen 2009 (oorspr. Madame Bovary. Moeurs de province, 1856). Andere uitgave en vertaling ook goed.
   
• Anjet Daanje, Het lied van ooievaar en dromedaris, Passage, 2022.
  Voor wie meer wil: Emily Brontë (pseud. Ellis Bell), Wuthering Heights (1847). Vele vertalingen en edities, onder variërende titels; bijv. Woeste hoogten.
  Een tip (wordt niet uitgebreid behandeld) : Bovenwindse hoogten, sprankelende Caribische adaptatie van Wuthering Heights van ‘bijna-Nobelprijswinnares’ Maryse Condé, vert. door Eveline van Hemert, de Knipscheer, 1998 (oorspr. La migration des cœurs, 1995).
   
• Stefan Hertmans, Oorlog en terpentijn, De Bezige Bij, 2013.
  Voor wie meer wil: Erich-Maria Remarque, Van het westelijk front geen nieuws, vert.  door Annie Salomons, Bijleveld, 1929 en vele herdrukken (oorspr. Im Westen nichts Neues, 1929).
   
• John Maxwell Coetzee, Wereld en wandel van Michael K, vert. Peter Bergsma, Cossee, 2022 (oorspr. Life and Times of Michael K., 1983).
  Voor wie meer wil: (maar dit is nog onzeker) waarschijnlijk Kafka’s verhaal Het hol (oorspr. 1928, opgenomen in zijn verzameld werk, ook in Nederlandse vertaling, als een van de korte verhalen), met uitstapjes naar Het slot en Het proces (oorspr. 1926; al deze werken behoren tot het onvoltooide werk, posthuum uitgegeven door Max Brod; ook vele losse edities).
   
• Lanthimos’ film Poor Things: idealiter ziet u die ergens in de bioscoop (belangrijk om die op groot doek te zien);
  Voor wie meer wil: Alasdair Gray, Poor Things, Bloomsbury 1992, en div. edities (er verschijnt vast binnenkort een Nederlandse vertaling).

Colleges € 312,- (incl. koffie/thee)

U krijgt de mogelijkheid te betalen via Ideal, credit card of door middel van een factuur.
U ontvangt na verzending van een ingevuld formulier een bevestiging, zodat u kunt controleren of de aanmelding is verwerkt.

>Digitaal aanmelden.

De mogelijkheden om aan te melden met korting of met een fanpas voor grootverbruikers/veelplegers vindt u op de pagina Aanmelden.