De wandelaar en zijn schaduw
Naar een hedendaagse levensfilosofie
U kunt voor deze colleges nog niet inschrijven.
Levensfilosofie is bezinning en reflectie op het menselijk bestaan. Dat bestaan is geen kleinigheid: we zijn deel van een gigantische kosmos, opgenomen in de cyclus van leven en dood, bezocht door geluk en lijden, staand voor keuzen aangaande levensbestemming en moraliteit. In de Europese geschiedenis waren deze thema’s eeuwenlang het monopolie van de christelijke godsdienst. Deze heeft echter haar dominantie in West Europa verloren. Hierdoor zijn veel mensen tegenwoordig levensbeschouwelijk dakloos en ervaren een leegte of proberen die door verstrooiing te ontlopen. Levensbeschouwing hoeft echter niet godsdienstig te zijn. De filosofie is van oudsher betrokken op het menselijk bestaan en probeert dat te doordenken in samenhang met overwegingen omtrent de aard van mens en werkelijkheid. In deze collegereeks wordt een aantal levensfilosofische thema’s besproken. We putten uit klassieke denkers als Aristoteles en Marcus Aurelius en moderne denkers als Schopenhauer, Nietzsche, Heidegger, Byung Chul Han. Globaal komen de volgende onderwerpen aan de orde.
- Geluk is volgens Aristoteles een kwaliteit van de ziel die ontstaat in de beoefening van de deugden, maar ook en vooral in de beschouwing van de kosmische werkelijkheid en haar hoogste (goddelijke) principes.
- Gemoedsrust en kosmisch bewustzijn ontstaan volgens de stoïcijnen door aanvaarding van en eenwording met de (Goddelijke) natuur. Deze thematiek bespreken we vooral aan de hand van Marcus Aurelius.
- Vertwijfeling
De op zichzelf teruggeworpen moderne mens is volgens Kierkegaard gedompeld in verschillende vormen van vertwijfeling (somberheid, angst, manie). Zijn ziel kan niet vanuit zichzelf zin aan het leven geven. De vertwijfeling kan genezen worden doordat de ziel zich relateert aan de ultieme realiteit die hem constitueerde. - Eenzaamheid
Eenzaamheid kunnen we interpreteren als verlatenheid, een gebrek aan betekenisvolle relaties met anderen, maar ook als met jezelf samen zijn en de oorspronkelijke dimensies van het bestaan te ervaren. Een dergelijk alleen-zijn kan een intens gevoel van verbondenheid geven. - Vriendschap en Vriendelijkheid.
Onze verhouding tot anderen is vaak competitief, onverschillig of zelfs vijandig. Tegelijk lijden we hier onder. Door te denken over vriendschap en vriendelijkheid kunnen we onze relaties met anderen verbeteren. - Sterfelijkheid.
Ieder mens is sterfelijk en de dood staat ons allemaal te wachten. Hoe kunnen we ons innerlijk verhouden tot dit uiteindelijke gegeven? Er leven in ons verschillende verhoudingen die elk hun recht hebben. - Contemplatie van de natuur is contemplatie van de oorspronkelijke dimensies en alles wat daarin is: ruimte, tijd, de dingen en het bewustzijn dat dat alles ervaart. Contemplatie van het bestaans- en zijnsmysterie leidt tot een mildere omgang met onszelf, de ander en de wereld. We kunnen dan komen tot een levensaffirmatie te midden van de impermanentie van alles wat bestaat.
Docent
Drs. Arnold Ziegelaar is filosoof en beeldend kunstenaar. Hij verricht onderzoek als buitenpromovendus en publiceerde boeken en artikelen.
Praktische informatie
10 maandagen
10, 17, 24 februari
3, 10, 17, 24, 31 maart
7, 14 april
13.15-15.00 uur
Leiden, in een collegezaal
Hoorcolleges met gelegenheid te reageren.
De docent beschouwt deze levensfilosofische thema’s aan de hand van genoemde denkers en probeert ook zelf een bijdrage te leveren. Ook worden soms kunstwerken (schilderijen, gedichten) in de overwegingen betrokken. We proberen een hedendaagse levensbeschouwelijke oriëntatie te vinden die oog heeft voor onze verhouding tot onszelf, onze medemens en de natuur.
Thuis 2 tot 4 uur lezen/studeren per bijeenkomst.
Er wordt gewerkt met een syllabus met teksten van de docent.
De presentatie van elke bijeenkomst wordt ter beschikking gesteld.