Kunstmatige intelligentie: partner van mens en maatschappij

Door de opkomst van kunstmatige intelligentie (AI) is de samenleving ingrijpend veranderd. Om maar een paar voorbeelden te noemen: dankzij AI werken apparaten en software beter en kunnen auto’s uit zichzelf op de weg rijden. Om AI optimaal te kunnen benutten, is het belangrijk dat we alle aspecten ervan goed begrijpen - de technologie zelf, de toepassingen binnen andere onderzoeksgebieden en de impact van AI op mens en maatschappij. Van fundamentele informatica tot geesteswetenschappen en psychologie, de Universiteit Leiden heeft alle expertise in huis om AI in de volle breedte te onderzoeken. Want alleen met een brede, interdisciplinaire blik kan AI een menselijk gezicht houden en bijdragen aan een betere wereld.

Het interdisciplinaire onderzoeksprogramma SAILS (Society, Artificial Intelligence and Life Sciences) is bedoeld om binnen de universiteit verschillende vakgebieden te verbinden en nieuwe wetenschappelijke samenwerkingen te initiëren. Denk daarbij aan onderzoeksgebieden als innovatieve medische beeldvorming en het zoeken naar nieuwe kandidaat-medicijnen, maar ook aan algoritmen die kunnen helpen bij besluitvorming in bijvoorbeeld openbaar bestuur of rechtspraak.

Vrijwel al onze studenten zullen in de toekomst baat hebben bij goede kennis van AI. Daarom heeft SAILS, naast onderzoek, ook de ambitie om een AI-component in alle opleidingen van de universiteit aan te bieden.

Bekijk onze website SAILS

De mens, zo compleet en accuraat mogelijk in beeld

Stap waar dan ook ter wereld een museum binnen, en aan de hand van de tentoongestelde voorwerpen kom je van alles te weten over een volk, tijdperk of een cultureel verschijnsel. Maar waarom kiest het museum ervoor om nu juist deze voorwerpen te laten zien? Geven die voorwerpen een goed beeld? En zouden sommige objecten niet terug moeten naar het land van herkomst? Dit zijn slechts een paar van de vragen die kleven aan musea, (de totstandkoming van) hun collecties en de manier waarop mensen hun heden en verleden duiden aan de hand van voorwerpen.

Het interdisciplinaire onderzoeksprogramma Museums, Collections and Society kijkt vanuit allerlei invalshoeken naar de keuzes die mensen maken om voorwerpen te verzamelen, de manier waarop musea die voorwerpen tentoonstellen, en het beeld dat mensen zo krijgen over het heden en verleden. Bij het programma zijn Leidse archeologen, juristen, (kunst)historici en antropologen betrokken. Door hun gezamenlijke onderzoek krijgen mensen overal ter wereld in het museum een zo compleet en accuraat mogelijk beeld van zichzelf en de ander.

Bekijk onze website Museums, collections and society

Naar een veiligere en veerkrachtigere maatschappijj

De maatschappij wordt groter en complexer, en de sociale en persoonlijke veiligheid van mensen komt vaker in het gedrang. Mensen krijgen - vaak op jonge leeftijd -  te maken met traumatische gebeurtenissen zoals geweld, grensoverschrijdend gedrag, of ervaren negatieve gevolgen van crises of moderne maatschappelijke vraagstukken. Denk hierbij aan  de COVID-19-pandemie, klimaatverandering of opkomst van digitale technologieën.

Ook vraagt een ingewikkelder geworden samenleving meer van ons vermogen om tegenslagen te verwerken, beslissingen te nemen of om te gaan met onzekerheden, negatieve emoties en gedachten. Daarom is het essentieel dat we beter begrijpen hoe ons brein reageert op een traumatische gebeurtenis, en hoe je na zo’n gebeurtenis zorgt voor iemands mentale welzijn.

Veiligheid en veerkracht zijn onderzoeksthema’s in heel veel wetenschappelijke disciplines. Om onzekerheden, negatieve emoties en daaruit voortvloeiend (on)gewenst gedrag beter te begrijpen en nog betere interventies en zorg te bieden, moet het onderwerp worden bestudeerd vanuit een interdisciplinair perspectief. Het programma Sociale Veerkracht en Veiligheid van de Universiteit Leiden brengt biologen, archeologen, juristen, sociale wetenschappers, geesteswetenschappers en bestuurskundigen samen. Buiten de muren van de universiteit hebben we toegang tot  een groot internationaal netwerk van experts. Ook delen we onze ontdekkingen met het brede publiek: we geven publiekslezingen, we gaan op bezoek bij scholen met nieuwe educatieve middelen en maken podcasts. Door het verrichten en delen van onderzoek willen we ons gedrag nog beter begrijpen, en met die kennis de samenleving veiliger en weerbaarder maken.

Bekijk onze website Sociale Veerkracht en Veiligheid.

Mondiale oplossingen voor mondiale problemen

De wereld staat voor grote uitdagingen, zoals het aanpakken van klimaatverandering, bestrijding van pandemieën en het sturen van migratiestromen. Juist omdat deze problemen zich op wereldwijde schaal afspelen, moeten er ook oplossingen komen waarbij de hele wereld aan mee werkt. Hoe krijg je dat voor elkaar op een effectieve, rechtvaardige, vreedzame en duurzame manier, en hoe zien die oplossingen er dan precies uit? Leidse onderzoekers van sociaal-, geest- en natuur wetenschappen komen samen om antwoorden op dit soort vragen te formuleren.

Het interdisciplinaire onderzoeksprogramma Global Transformations and Governance Challenges (GTGC) wordt aangestuurd vanuit de Campus Den Haag maar werkt ook intensief samen met faculteiten in Leiden. Den Haag is tevens de politieke hoofdstad van Nederland en de standplaats van vele internationale organisaties. Daardoor kunnen de onderzoekers van GTGC hun bevindingen snel overdragen aan beleidsmakers. Het programma zoekt ook nadrukkelijk het contact op met provincies, gemeenten, burgerlijke organisaties en de media.

Bekijk onze website Global Transformations and Governance Challenges

Een beter begrip van het samenspel tussen migratie, burgerschap, bestuur en beleid

Migratie is een complex probleem, met maatschappelijke en bestuurlijke puzzels die allemaal in elkaar grijpen. Waar kunnen migranten terecht? Hoe ga je om met de sociale onrust rondom migranten? En welke rechten en plichten hebben migranten? Om het samenspel tussen migratie, burgerschap, bestuur en beleid beter te begrijpen en goede oplossingen te vinden, is wetenschappelijk interdisciplinair onderzoek nodig.

Leidse bestuurskundigen, juristen, economen, geesteswetenschappers en sociale wetenschappers kijken in het onderzoeksprogramma Social Citizenship and Migration samen naar het migratievraagstuk. Ze combineren onder meer hun kennis over migratie in het verleden, beeldvorming van mensen over migranten en maatschappelijke patronen. Hun bevindingen delen ze met de maatschappij, andere wetenschappers en beleidsmakers.

Bekijk onze website Social Citizenship and Migration

Data analyseren om de gezondheidszorg te verbeteren

Hoe meer medische gegevens je verzamelt over de gezondheid van bepaalde groepen mensen – bijvoorbeeld individuen die in dezelfde stad of wijk wonen – hoe meer je kunt leren over de manier waarop de gezondheid van mensen uit deze groep zich op lange termijn gaat ontwikkelen. Met die kennis kun je dan bekende aandoeningen die in zo’n groep vaak opduiken, zoals hartkwalen of psychische problemen, in een vroeg stadium behandelen of zelfs voorkomen. Dat kan leiden tot gezondere mensen, lagere zorgkosten en grotere tevredenheid, of betere zelfredzaamheid. Het bekijken van de gezondheid van een groep mensen in plaats van de gezondheid van een individu noemen we “Population Health”. Hoe we met de gezondheid van die groepen binnen en buiten de zorg omgaan, wordt “Population Health Management” genoemd.

Het “Population Health Living Lab” op de Campus Den Haag is een gezamenlijke wetenschappelijke werkplaats van artsen, onderzoekers, regionale partnerorganisaties en zorgverleners binnen en buiten het ziekenhuis, ondersteund met een databestand van (anonieme) gezondheidsgegevens van regionale inwoners. In de werkplaats vindt interdisciplinair onderzoek en onderwijs plaats op gebied van “Population Health Management”. Knelpunten op het gebied van gezondheid zijn het begin en die worden in de regio, met de partners, verzameld. Wetenschappers vanuit diverse disciplines gebruiken uiteenlopende methoden om, met die partners, in het Living Lab gegevens uit het gezondheidsdomein (vaak in de praktijk’ verzameld door huisartsen, ziekenhuizen, andere zorginstellingen, zorgverzekeraars en de GGD) te analyseren. Resultaten van dat wetenschappelijk onderzoek kunnen proactief en op maat via huisartsen, ziekenhuizen en GGD worden ingezet voor groepen die bepaalde risico’s lopen. Onderzoekers, artsen en docenten van het LUMC en de faculteiten Sociale Wetenschappen, Wis- en Natuurwetenschappen/LIACS en Governance & Global Affairs van de Universiteit Leiden werken voor dit doel samen met een groot aantal regionale partners binnen het onderzoeksverband Health Campus Den Haag.

Nieuwe medicijnen dankzij multidisciplinaire samenwerking

Leidse wetenschappers doen uniek en internationaal onderscheidend interdisciplinair onderzoek op het gebied van het ontdekken en ontwikkelen van nieuwe medicijnen. Het onderzoek richt zich op nieuwe aangrijpingspunten, nieuwe moleculen en nieuwe concepten die kunnen leiden tot de ontwikkeling van innovatieve geneesmiddelen en diagnostische tests. Op specifieke deelgebieden binnen deze drie thema’s zijn internationaal hoog aangeschreven onderzoekers actief. De multidisciplinaire benadering, alsook de beschikbaarheid van bio-banken, patiënten-databases en faciliteiten voor de productie van geneesmiddelen zijn essentieel voor de ontdekking van nieuwe ziektemechanismen, nieuwe drug targets en hoogwaardige geneesmiddelenontwikkeling. Investeringen op dit gebied zullen de schakels op het Leiden Bio Science Park versterken.

Bekijk onze website Medicijnen ontdekken en ontwikkelen

Patiënten genezen door herstel van organen, weefsel en cellen

Regeneratieve geneeskunde richt zich op het herstel van organen, weefsels en cellen. Ziekten die nu nog chronisch zijn, zoals hart- en nierfalen, brengen veel kosten en lasten met zich mee. Dit is met een vergrijzende samenleving een probleem voor de maatschappij, maar heeft ook grote impact op het leven van individuele patiënten. Dankzij regeneratieve geneeskunde zouden dit soort ziekten in de toekomst mogelijk definitief kunnen worden genezen. Hier werken we aan door gebruik te maken van zogenaamde stamcellen: cellen die nog van alles kunnen worden, zoals een hartspiercel of een huidcel. Deze stamcellen kunnen we in het laboratorium laten groeien en ontwikkelen tot functionele cellen of zelfs mini-organen. Hiermee kunnen we ziekten bestuderen en werken we aan nieuwe behandelingen voor patiënten.

Naast medici zijn experts op gebied van celbiologie, genetica, biomaterialen, nanotechnologie, productie van behandelingen onder Good Manufacturing Practice (GMP)-omstandigheden en geavanceerde beeldvormingsmiddelen, lid van het programma. Ook heeft het programma aandacht voor de maatschappelijke context en impact van deze ontwikkelingen met de betrokkenheid van medisch-ethici, gezondheidseconomen, juristen en geesteswetenschappers. Dankzij deze veelheid aan kennis willen we opkomende technologieën voor regeneratieve geneeskunde optimaal benutten.

Het interdisciplinaire onderzoeksprogramma brengt internationaal hoog aangeslagen Leidse experts op het gebied van geneeskunde, wis- en natuurkunde en medicijnontwikkeling samen. Zij kunnen bovendien gebruik maken van de unieke infrastructuur van het Leiden Bio Science Park. De hier gevestigde bedrijven en onderzoeksfaciliteiten helpen om behandelingen verder te ontwikkelen en uiteindelijk bij de patiënt te brengen. Het op grote schaal genezen van een beschadigd orgaan of bot: het kan werkelijkheid worden, mede dankzij dit onderzoeksprogramma.

Bekijk onze website Regeneratieve geneeskunde.

Beleidsveranderingen voor een duurzamere wereld

Klimaatverandering is een van de belangrijkste politieke thema’s van dit moment. In dit interdisciplinaire onderzoeksprogramma werken onderzoekers van de Universiteit Leiden aan een samenleving waarin energie en grondstoffen zo gebruikt worden dat het natuurlijk kapitaal bewaard blijft en de impact op de gezondheid wordt geminimaliseerd. Daarvoor willen de wetenschappers allereerst bekijken hoe natuurlijke en economische ecosystemen functioneren en wat voor impact zij hebben op gezondheid en natuurlijk kapitaal. Daarnaast onderzoeken ze hoe sociale drijfveren het menselijke ecosysteem beïnvloeden. Tot slot denken ze na over nieuwe typen overheidsbeleid en transitiemanagement, om te komen tot een duurzamere samenleving.

Zie ook: website Liveable Planet