De natuur is een onuitputtelijke inspiratiebron voor de wetenschappers van het Instituut Biologie Leiden (IBL). Vanuit het streven naar fundamenteel begrip van de natuur zoeken zij naar oplossingen op het gebied van gezondheid en behoud van de biodiversiteit. Het thema van het instituut is ‘Harnessing biodiversity for health’.

Schatkamer

De Leidse onderzoekers willen - met zowel fundamenteel als toegepast onderzoek - biologische principes vertalen naar praktische toepassingen. Het IBL doet onderzoek over de volle breedte van de biologie binnen de clusters Animal Sciences, Microbial Sciences en Plant Sciences, elk met hun eigen signatuur en faciliteiten. Daarnaast herbergt het instituut een afdeling wetenschapscommunicatie. De vier onderzoeksthema’s van het IBL zijn:

• Bioactive molecules
• Host-microbe interactions
• Evolution & Biodiversity
• Development & Disease

Medicijnontwikkeling

Binnen ‘Bioactive molecules’ en ‘Host-microbe interactions’ gaat veel aandacht uit naar de ontdekking van nieuwe antibiotica, ontstekingsremmers en antikankermiddelen, maar ook naar oplossingen voor gewasbescherming, zoals tegen insecten en schimmels. De onderzoekers vergelijken onder meer de genen van duizenden bacteriën met elkaar. Dit doen ze met behulp van hun unieke bacteriële stammenverzameling. Dit onderzoek leidde tot de ontdekking van nieuwe antibiotica bij het bacteriegeslacht Streptomyces.

Leidse biologen bestuderen ook de evolutie van slangen en hoe deze zich beschermen tegen infecties aan hun gifklieren. Recentelijk zijn twee antibiotica uit slangengif geïsoleerd, die nu worden vermarkt voor klinische toepassing.

Biodiversiteit en duurzaamheid

De onderzoekers binnen het thema ‘Evolution & Biodiversity’ hebben een hechte band met Naturalis en de Hortus botanicus Leiden. Gedragsonderzoek is eveneens belangrijk. Zo proberen de Leidse biologen om parallellen te vinden tussen dieren en mensen door onderzoek aan vogels, wat grote impact heeft op de maatschappij en ons begrip van hoe mensen communiceren.

Een deel van dit onderzoek draait om de duurzame productie van gewassen. De resultaten zijn interessant voor de plantensector. Zoals het onderzoek waarbij de volledige DNA-volgorde van een tulp is vastgesteld. Een technologische doorbraak, die in de toekomst belangrijk kan zijn voor de ontwikkeling van resistente(re) tulpenbollen.

Celbiologie en de oorsprong van ziekte

Binnen het thema ‘Development & disease’ staat de celbiologie centraal. Onderzoekers maken gebruik van zeer uitgebreide microscopiefaciliteiten zoals het NeCEN, een nationale faciliteit voor geavanceerde elektronenmicroscopie. Zij zetten deze technieken onder andere in voor onderzoek naar tuberculose, diabetes en kanker.

Onderwijs en publiek-private samenwerking

Onderzoek en onderwijs zijn nauw verweven bij het IBL. Alle biologiestudenten doen een onderzoeksstage, zodat ze zelf ervaren hoe het is om in het laboratorium of in het veld te werken.

Regelmatig komt financiering voor onderzoeksprojecten uit publiek-private samenwerkingen met bedrijfsleven en maatschappelijke partners. Op het gebied van antibiotica gaat het onder meer het grote NACTAR-onderzoeksprogramma en de nauwe betrokkenheid bij het Netherlands Centre for One Health (NCOH). Op het gebied van gewasverbetering en moderne veredelingsmethoden werken de Leidse onderzoekers nauw samen met de zeer hoogwaardige Nederlandse veredelingsindustrie.