Met elke ontdekking geeft het heelal een fractie van zijn geheimen prijs: de verste melkwegstelsels en quasars, de atmosferen van exo-planeten, metingen aan donkere materie, complexe moleculen in de ruimte. Dit is waar de wetenschappers van de Sterrewacht Leiden samen met hun collega’s in en buiten Nederland zich dag en nacht mee bezighouden.

Die Leidse inbreng is niet vreemd, want aan het instituut werken honderden wetenschappers die afkomstig zijn uit 43 verschillende landen en allemaal een onstilbare honger hebben naar antwoorden uit het heelal.

Nieuwsgierigheid

Nieuwsgierigheid is de basis van het werk van de Sterrewacht. Dat was eeuwen geleden al zo, toen de voorgangers van de huidige onderzoekers door de telescopen tuurden van de Oude Sterrewacht uit 1633 – de oudste nog werkende universitaire sterrenwacht ter wereld. Tegenwoordig gaat astronomisch onderzoek echter vooral door middel van het analyseren van data. Die data is onder meer afkomstig van de VLT (Very Large Telescope) in Chili, van de LOFAR-radiotelescoop en van grote telescopen in de ruimte. Ze dragen hun passie met trots over, bijvoorbeeld door de Oude Sterrewacht open te stellen voor bezoekers. En door UNAWE, een internationaal programma dat kinderen in achterstandssituaties in contact brengt met sterrenkunde.

Verre en nabije heelal

Het interessegebied van de onderzoekers is breed. Aan de ene kant zijn de Leidse wetenschappers op zoek naar wat er gebeurt in het verre heelal. Ze willen meer begrip over het ontstaan, de structuur en de evolutie van sterrenstelsels. Zeer ver weggelegen sterrenstelsels hebben hun bijzondere aandacht.

Maar ook het nabije heelal is een onderzoeksinteresse van de Sterrewachters. Dan gaat het bijvoorbeeld over exoplaneten. Dit zijn planeten die draaien om andere sterren dan de zon. Hoeveel bestaan er? Hoe zien ze eruit? En is daar leven mogelijk? Ook kijken de onderzoekers naar de vorming van sterren en planeten. Ze doen dit door een combinatie van astronomische observaties, theorie en simulatie van relevante natuurkundige- en scheikundige processen en laboratoriumexperimenten.

Masterstudenten Sterrenkunde doen en denken vanaf het eerste jaar mee met wetenschappelijk onderzoek. Ze leren om zelf een studie op wetenschappelijk verantwoorde wijze op te zetten en om onafhankelijk en kritisch te denken.

Baanbrekend

Met baanbrekend onderzoek heeft de Sterrewacht door de eeuwen heen een stevige internationale reputatie opgebouwd. Vooraanstaande astronomen als Hendrik van de Hulst en Jan Oort waren ooit aan het instituut verbonden. Ook nu nog draait de Sterrewacht mee met de absolute wereldtop getuige de Kavliprijs voor Ewine van Dishoeck en de Spinozaprijzen die haar onderzoekers hebben ontvangen.

Nieuwe technologieën

Maar ook buiten het eigen wetenschapsterrein is de impact merkbaar. Astronomie wordt gedreven door nieuwe technologische ontwikkelingen. Deze technologieën zijn ook binnen andere sectoren van grote waarde. Optische systemen ontwikkeld voor astronomisch onderzoek worden bijvoorbeeld toegepast binnen de medische wereld. Vloeibare kristallen en spiegels voor onderzoek naar exoplaneten zijn van groot nut voor hightechbedrijf ASML. Astronomisch onderzoek komt daarmee voor iedereen dichterbij dan we ons misschien voorstelden.