Een nieuw hoofddoel maakt straffen ingewikkelder

Dat iedereen achter de rechtspraak en het bijbehorende strafrecht staat, is van fundamenteel belang. Eén van de pijlers van een stabiele maatschappij is een rechtssysteem dat door burgers wordt erkend en vertrouwd. Een constante kritische wetenschappelijke blik op onze straffen helpt om het systeem mee te laten gaan met maatschappelijke veranderingen.

Wetenschappelijk onderzoek naar straffen is des te urgenter omdat er de laatste tien jaar veel is veranderd. Zo lijkt in Nederland het hoofddoel van straffen te verschuiven: van vergelding en afschrikking naar het zoveel mogelijk behandelen en volgen van daders om daarmee de samenleving veiliger te maken. Dit nieuwe hoofddoel maakt het zoeken van de juiste straf een stuk ingewikkelder. Iedere dader is weer anders, en veel mensen die voor de rechter verschijnen kampen met sociale en geestelijke problemen. Welke straf is dan het meest geschikt bij het streven naar succesvolle behandeling en maatschappelijke veiligheid?
Daarnaast bestaan er veel vraagtekens bij de effectiviteit van straffen zoals gevangenisstraf. Tot slot zijn er nieuwe misdrijven bijgekomen, met name op het gebied cybercrime. Binnen dit domein moet het wiel nog helemaal worden uitgevonden: welke straf past bij het stelen van iemands Pokémon of digitale gijzeling via malware?

Kennis over de hele strafketen in Leiden

Voor juridische, criminologische, sociaal-wetenschappelijke en filosofische kennis over bestraffing is Leiden de aangewezen plek. Wetenschappers uit deze disciplines werken hier nauw met elkaar samen. Bovendien richt het Leidse onderzoek zich op de hele strafrechtketen: van het opstellen van de juridische kaders rondom straffen, tot besluitvorming door rechters, tot het leven van daders vóór, tijdens en na hun straf. Door kwantitatief en kwalitatief onderzoek komen ze tot opmerkelijke inzichten. Zo blijken rechters daders met bepaalde etnische achtergrond anders te straffen  dan daders met een andere achtergrond; blijken veel gedetineerden te kort in de gevangenis te zitten om trainingen te volgen die hen juist zouden moeten helpen; moet het vaderschap in gevangenissen geëmancipeerd worden; en is het - paradoxaal genoeg -  geen probleem dat er een kloof bestaat tussen publieke opinie over straffen en daadwerkelijk opgelegde straffen.

Aan de hand van dit soort ontdekkingen adviseren de Leidse wetenschappers allerlei betrokkenen in de strafrechtketen, zoals het Ministerie van Justitie, rechtbanken, gevangenissen en reclassering. Het onderzoek levert een essentiële bijdrage aan het uiteindelijke doel van de strafketen: een veiligere samenleving.

Instituut voor Strafrecht en Criminologie
Faculteit der Rechtsgeleerdheid
Faculteit der Sociale Wetenschappen