Een leefbare wereld, daar kun je je van alles bij voorstellen. Schoon water, gezond voedsel, een rijke biodiversiteit, frisse lucht en een stabiel klimaat. Maar ook: vrijheid, ontspanning en de zekerheid dat er over 50 jaar ook nog producten in de winkel liggen. 

Met onze groeiende wereldbevolking en toenemende welvaart is het moeilijk dat allemaal te waarborgen. Er zijn talloze voorbeelden van hoe het niet moet, van vervuiling tot uitstervende dieren. ‘Maar in de afgelopen decennia is er veel vooruitgang geboekt’, vertelt Peter van Bodegom, hoogleraar Milieubiologie, ‘dankzij ontdekkingen en ontwikkelingen op het gebied van natuur-, milieu- en maatschappijwetenschappen.’

Deze combinatie van wetenschappen kan de basis leggen voor positieve veranderingen. Onderzoekers reiken de kennis en technieken aan die nodig zijn voor concrete stappen richting een duurzamere wereld.

Geavanceerde technieken

Leiden is bezig een Advanced Research Centre voor duurzaamheid op te richten, vertelt Geert de Snoo, hoogleraar Conservation Biology. ‘Daarmee willen we de link leggen tussen biodiversiteit, zorg voor de leefomgeving en duurzame economie, met de modernste technieken’, zegt hij. ‘Geavanceerde technieken uit het lab kunnen tegenwoordig ook in het veldonderzoek toegepast worden. In Leiden hebben we daarvoor alle disciplines in huis: van biologie en milieuwetenschappen tot wiskunde en informatica.’

Leidse wetenschappers ontwikkelen veel van die technieken zelf – sommige op wereldschaal, andere op het niveau van moleculen. Ze werken bijvoorbeeld aan satelliettechnologie om vanuit de ruimte de omvang en samenstelling van bossen te meten, technieken om DNA van dieren in water aan te tonen en apparatuur om waterkwaliteit te meten.

Samenwerking

De Universiteit Leiden heeft al van oudsher nauwe banden met Naturalis Biodiversity Center. Veel onderzoekers werken bij beide instituten. Naturalis heeft met zijn 42 miljoen geconserveerde planten en dieren, fossielen en stenen een collectie van wereldformaat. Die is niet alleen belangrijk voor de museumfunctie, maar ook voor wetenschappelijk onderzoek naar biodiversiteit. Hoe dat onderzoek kan bijdragen aan een duurzame wereld, hebben Naturalis en de Universiteit Leiden samen beschreven in Nature4Life, een nationale kennisagenda biodiversiteit voor onderzoekers en beleidsmakers.

‘We zoeken voortdurend naar samenwerking binnen en buiten de universiteit’, zegt Herman Spaink, hoogleraar Moleculaire Celbiologie, ‘ook met bedrijven. Die realiseren zich steeds meer dat het zin heeft te investeren in duurzaamheid, omdat dat zichzelf uiteindelijk terugbetaalt.’ Een mooi voorbeeld is het project Groene Cirkels, waarin Heineken samen met onder meer Naturalis een klimaatneutrale brouwerij en productieketen opzet.

Uitdagingen

‘Als we willen dat er op politiek niveau dingen veranderen’, vervolgt Spaink, ‘dan zullen wij als wetenschappers duidelijk moeten laten zien waar de meerwaarde zit van een duurzame samenleving. We moeten nóg beter doorrekenen wat de waarde is van het behouden van natuur en biodiversiteit, en hoe een groene circulaire economie écht kan werken.’

Het gaat niet om simpele modellen, merkt Peter van Bodegom op. ‘Nee, we moeten toe naar een systeembenadering, een integrale aanpak, waarin je de belangrijke facetten doorrekent, van waterkwaliteit en biodiversiteit tot landgebruik en duurzame economie.’ Leiden is daartoe goed uitgerust, aldus Van Bodegom, onder meer met een wereldwijde database voor grondstoffen, de uitgebreide collectie van Naturalis, en veel gebundelde expertise op het gebied van datawetenschap.

Centrum voor milieuwetenschappen (CML)
Institute of Biology Leiden
Naturalis Biodoversity Center
Nature4life