Dr. Anna van Duijvenvoorde, Associate professor, Institute of Psychology, Faculty of Social Sciences
Dr. Christian Tudourache, Assistant professor, Institute of Biology, Faculty of Science

Pubers staan bekend om  hun risicovol en impulsief gedrag waarin ze onzekerheid juist lijken op te zoeken. De meeste volwassenen -en dieren- houden daarentegen niet zo van onzekerheid. Veel onzekerheid levert zelfs stress op. Ontwikkelingspsycholoog Dr. Anna van Duijvenvoorde illustreert aan de hand van het puberbrein waarom sommige pubers onzekerheid opzoeken en wat ze hiervan kunnen leren. Bioloog Dr. Christian Tudorache legt uit waarom zebravissen misschien wel net zoveel houden van risicogedrag als pubers en wat wij mensen kunnen leren van de coping-strategieën van zebravissen bij het ervaren van onzekerheid.

Dr. Jelle van Buuren, Assistant professor, Institute of Security and Global Affairs, Faculty of Governance and Global Affairs
Prof. Ellen de Bruijn, Professor of neurocognitive clinical psychology, Institute of Psychology, Faculty of Social Sciences

In tijden van verhoogde onzekerheid zijn mensen vaker geneigd om complottheorieën aan te hangen. Dit werd pijnlijk duidelijk tijdens de Covid-19 pandemie, gekenmerkt door extreme wereldwijde onzekerheid, met als gevolg een ongekende toename van complottheorieën in Nederland. Dr. Jelle van Buuren, verbonden aan het instituut voor ‘Security and Global Affairs’, zal aan de hand van voorbeelden toelichten hoe complottheorieën kunnen ontstaan en welke factoren een rol spelen in de aantrekkingskracht ervan. Hoogleraar neurocognitieve klinische psychologie Ellen de Bruijn, illustreert wat de gevolgen zijn als je wereld altijd onzeker is, zoals bij patiënten met een obsessief-compulsieve stoornis. Zij hebben veel moeite om met onzekerheid om te gaan, maar hun pogingen om hun ervaren onzekerheid te verminderen zijn juist vaak contraproductief. Door een kijkje te nemen in het brein van deze patiënten op het moment dat zij fouten maken, kunnen we beter begrepen hoe hun complexe patronen van dwanghandelingen ontstaan en in stand blijven.

Dr. Henk van Steenbergen, Associate professor, Institute of Psychology, Faculty of Social Sciences
Prof. Jeroen ten Voorde, Professor of criminal law and criminal procedure, Institute of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law

Onzekere situaties maken ons extra alert en bereiden ons lichaam voor om te vechten of te vluchten. In sommige situaties helpen zulke emotionele reacties om een goede beslissing te nemen, maar in andere situaties kunnen ze juist verkeerd uitpakken. Cognitief neurowetenschapper Dr. Henk van Steenbergen laat zien hoe onze hersenen tegenstrijdige informatie verwerken en welke rol emoties hierbij spelen. Ook geeft hij een inkijkje in recent onderzoek naar de rol van positieve emoties en het endorfine system bij het temperen van signalen van conflict, risico en gevaar. Hoogleraar straf- en strafprocesrecht Jeroen ten Voorde zal vervolgens stilstaan bij de rol van onzekerheid in gerechtelijke besluitvormingsprocessen, in het bijzonder bij het bepalen van een strafrechtelijke sanctie en recidiverisico. Het streven naar een rechtvaardig strafsysteem dat gelijke gevallen naar de mate van gelijkheid behandelt en daarin objectieve argumenten betrekt kent een lange geschiedenis waarbij subjectieve, indirecte factoren nooit ver weg zijn. Aan de hand van rechtspraak laat hij zien welke rol emoties kunnen spelen bij het nemen van strafrechtelijke beslissingen  en welke bezwaren daartegen kunnen worden aangevoerd.

Prof. Miguel John Versluys, Professor of Classical & Mediterranean Archaeology, Department of World Archaeology, Faculty of Archaeology
Dr. Jan Sleutels, Senior University Lecturer Philosophy of Mind and Media Philosophy, Institute of Philosophy, Faculty of Humanities

Onzekerheid speelt een centrale rol tijdens grote maatschappelijke transitiefasen zoals de val van rijken, grootschalige migratie of wanneer verschillende samenlevingen elkaar ontmoeten en vervlochten raken. Hoogleraar Archeologie Miguel John Versluys illustreert aan de hand van samenlevingen uit de Oudheid hoe uitwisseling met andere culturen een voorwaarde is voor een gezonde samenleving en hoe onzekerheid kan worden gemanaged (of niet). Filosoof Jan Sleutels legt uit hoe de aard van onzekerheid verandert in een digitaliserende samenleving. Big data, algoritmisering, filterbubbels en fake news veranderen de balans tussen kennis en onwetendheid, en daarmee het risicobewustzijn van internetgebruikers. Dit laat zich uitleggen aan de hand van de ‘Rumsfeld matrix’, genoemd naar voormalig minister van defensie van de VS, Donald Rumsfeld (‘known unknowns’ en ‘unknown unknowns’). De grote vraag is of en hoe we deze digitale onzekerheid kunnen omarmen en de toekomst met vertrouwen tegemoet treden?