Erfgoed/kwaad (voojaar 2023)
Erfgoed/kwaad
In een bekende scène uit Indiana Jones and the Last Crusade worstelt onze held met een anonieme antagonist op het dek van een schip in een woelige oceaan. Het twiststuk is het Kruis van Coronado. Terwijl de golven op het dek slaan, schreeuwt Indiana Jones de bekende oneliner: ‘This is a very important artefact, it belongs in a museum!’. Veel zullen hem grif gelijk geven. Belangrijke historische objecten horen in een museum. Maar in welk museum? Die vraag wordt steeds vaker ter discussie gesteld. In het publieke debat lees je laatste jaren berichten over de teruggave van cultureel erfgoed wat verkregen is in de koloniale tijd.
De bekendste erfgoedkwestie betreft de Elgin Marbles in het British Museum, te Londen. In de negentiende eeuw kreeg Thomas Bruce, de zevende graaf van Elgin, toestemming van de Ottomaanse sultan om de marmeren beeldhouwwerken uit de friezen en metopen van het Atheense Parthenon te slopen. Sinds de Jaren 90 van de vorige eeuw woedt er een conflict over deze kwestie tussen Groot-Brittannië en Griekenland. Al lijkt er na decennia conflict nu toch beweging in de teruggave te komen. Maar voor veel verzoeken geldt dat (nog) niet. Ook in Nederland spelen erfgoedkwesties uit heden en verleden. Tijdens het koloniale bewind verzamelden ambtenaren, zendelingen, militairen en particulieren allerlei kunstvoorwerpen, etnografica en naturalia. Een enkele keer is iets teruggegeven. Zo werd in 1978 bijvoorbeeld het beeld van de godin Prajnaparamita teruggestuurd naar Java. En de laatste jaren komen er meer verzoeken. Zo verzocht de Indonesische regering onlangs de teruggave van onder meer de Lombokschat, de Koran van verzetsstrijder Teukoe Oemar en de fossiele overblijfselen van de Javamens. Maar hoe gaat een dergelijk repatriëringsverzoek in z’n werk? Hoe reageren musea op deze verzoeken? Welke juridische aspecten kleven aan erfgoedclaims? En beperken deze claims zich tot culturele artefacten? Die vragen en meer worden beantwoord in de lezingenreeks: Erfgoed/kwaad.
In deze lezingenreeks worden de koloniale kwesties rondom erfgoed vanuit verschillende expertises belicht. Classicus Patrick Gouw zal spreken over de Elgin Marbles, Daniel Soliman zal als egyptoloog en conservator kijken naar de museologische en museale kant van Egyptische erfgoed. Ook de rechtsgeleerde Evelien Campfens zal vanuit de juridische kant erfgoedrecht bespreken. En wetenschapshistoricus Andreas Weber zal kijken naar de koloniale kant van de Nederlandse natuurhistorische collecties van Indonesië.
Opnames
6 april: 'Sculptuurstrijd'. De Parthenon Marbles tussen Griekse nationale trots en werelderfgoed
13 april: Een claim op de Egyptische oudheid: hoe westerse musea omgaan met herkomstvraagstukken
11 mei: Schedels en vliegende draakjes: over de koloniale wortels van Nederlandse natuurhistorische collecties
25 mei: Wie is eigenaar van verleden? Roofkunst, restitutie en het recht
Donderdag 6 april
'Sculptuurstrijd'. De Parthenon Marbles tussen Griekse nationale trots en werelderfgoed
Dr. Patrick Gouw is classicus en vakreferent Archeologie, Geschiedenis, Klassieken en Papyrologie bij de Universitaire Bibliotheken Leiden
Donderdag 13 april
Een claim op de Egyptische oudheid: hoe westerse musea omgaan met herkomstvraagstukken
Dr. Daniel Soliman, egyptoloog en conservator Collectie Egypte en Nubië in het Rijksmuseum van Oudheden
Donderdag 11 mei
Schedels en vliegende draakjes: over de koloniale wortels van Nederlandse natuurhistorische collecties
Dr. Andreas Weber, historicus en universitair docent Science, Technology & Culture aan de Universiteit Twente
Donderdag 25 mei
Wie is eigenaar van verleden? Roofkunst, restitutie en het recht
Dr. Evelien Campfens, jurist en specialist in Internationaal cultuur- en erfgoedrecht, verbonden aan de Universiteit Leiden
Donderdag 20 april: De tranen van Ang - Een volksopera over helden die schurken blijken, familietradities en wederzijds onbegrip
Arie de Mol – verteller
Kees Scholten – zanger/acteur
Jef Hofmeister – componist/accordeonist
De tranen van Ang is een muzikaal volksverhaal over de Gebr. Coen (jaja, verre nazaten van…) twee ondernemers die een reusachtig Oosters houten beeld hebben geërfd van hun overoveroveropa. Als blijkt dat het beeld op de internationale opsporingslijst van koloniale roofkunst staat en terug zal moeten naar het land van herkomst slaat de vlam in de pan. Zowel binnen de familie, als daarbuiten.
De tranen van Ang is een verhaal over historisch besef of het gemis daaraan. En het is een menselijk drama over de moeilijkheid om dat waaraan je gehecht bent geraakt, terug te geven. Met een mix van humor, diepgang en gevoelvolle liederen speelt en zingt het Volksoperahuis over dit actuele thema, dat haar wortels heeft in het koloniale verleden van ons land.
20 april
20.00-22.00 uur
Academiegebouw, Telders Auditorium
Rapenburg 73
2311 GJ Leiden
