Prof.dr. Petra Sijpesteijn, hoogleraar Arabisch, LIAS, Universiteit Leiden

In deze introductie leggen we uit wat je allemaal uit een handschrift aan kennis halen kunt – dat gaat al lang niet meer ‘alleen’ over de tekst die het bevat. Ook krijgt u te horen hoe Leiden aan zijn waardevolle collectie komt. In de hierop volgende weken brengen verschillende experts een van de Leidse topstukken tot leven, terwijl ze uitleggen wat het zo bijzonder maakt en welke spannende en belangwekkende verhalen ermee verteld kunnen worden. De lezingen zijn allemaal afzonderlijk te volgen.

Prof.dr. Remke Kruk, emeritus hoogleraar Arabische Taal en Cultuur, LIAS, Universiteit Leiden

De Griekse arts Pedanius Dioskurides leefde in de eerste eeuw van onze jaartelling. Over zijn leven is niet veel bekend, maar zijn boek over planten, hun geneeskrachtige toepassingen en andere nuttige functies zou de basis worden voor de kruidenkunde niet alleen in Europa, maar ook in de Midden-Oosterse wereld. Het is bekend onder de titel Materia Medica.
Het boek werd in de 9e eeuw in het Arabisch vertaald, en daarna is het nog regelmatig bijgewerkt. Arabische artsen en farmacologen gebruikten het intensief. Handschriften van de tekst zijn vaak prachtig geïllustreerd. Het Leidse handschrift, Or. 289, is wat dat betreft een pronkstuk: vol met schitterende illustraties niet alleen van planten, maar ook van dieren.  Het werd geschreven in Samarkand, "op een maandag in het midden van Ramadan, in het jaar 475", dus in februari 1083 van onze jaartelling. Het is een van de topstukken van de Leidse collecties.

Dr. Jelle Bruning, universitair docent, LIAS, Universiteit Leiden

Rond 900 n. Chr. kende het islamitische rijk, dat zich toen uitstrekte van de Hindoekoesj in het oosten tot de Atlantische Oceaan in het westen, grote economische voorspoed. Goederen werden van binnen en buiten het rijk naar de grote steden verscheept; en landbouw voorzag niet alleen de bevolking van eten maar ook de kalief en zijn gouverneurs van belastinggeld om het overheidsapparaat en het leger mee te financieren. De Leidse Universiteitsbibliotheek bezit een kleine schat aan teksten die een uniek beeld geeft van handel in deze tijd: oorspronkelijke brieven en juridische documenten die geschreven zijn door of voor interregionale handelaars, handwerklieden en lokale boeren in negende- en tiende-eeuws Egypte. Deze teksten, geschreven in het Arabisch op papyrus, geven met ongeëvenaard detail inzicht in de organisatie van lokale en interregionale handel en het reilen en zeilen van boerenbedrijven. Aan de hand van deze Arabische papyrusdocumenten bestuderen we in deze lezing hoe het werk van individuele boeren en handelaars op lokaal of regionaal niveau deel uitmaakte van grotere economische ontwikkelingen.

Tekst en context van het geïllustreerde Shahnama-handschrift Or. 494 in de Leidse Universiteitsbibliotheek

Prof.dr. Gabrielle van den Berg, hoogleraar Cultuurgeschiedenis van Iran en Centraal Azië, LIAS, Universiteit Leiden

Het Shahnama of Boek der Koningen is één van de bekendste werken uit de Perzische literatuur. Het omvangrijke epos in verzen is meer dan duizend jaar geleden geschreven, maar tot op de dag van vandaag springlevend in de Perzisch-talige wereld, met name in Iran, Afghanistan en Tadjikistan. In de Leidse UB bevindt zich een bijzonder exemplaar van dit werk, een geïllustreerd handschrift uit de vijftiende eeuw gemaakt in de Iraanse stad Shiraz. Aan de hand van dit unieke handschrift maken we kennis met de rijke en fascinerende wereld van het Shahnama en gaan we in op de rol van poëzie en materiële cultuur in de politieke geschiedenis van het Midden-Oosten.

Or.95 in the Leiden University Library

Dr. Ahab Bdaiwi. University Lecturer Arabic and Medieval Philosophy and Late Antique Intellectual History, Institute for Philosophy, Leiden University

The Remarks and Admonitions is a philosophical and theological compendium penned by the greatest mind in medieval Islam, Ibn Sina (d. 1037). In it, the author offers intelligent reflections on a range of issues such as the nature of God, proofs for the existence of a divine being, and the human soul and how one ought to cultivate piety. The commentary by Tusi is a rich explication to show that the ideas of Ibn Sina match perfectly with the religious worldview of Shi’i Islam, the second largest branch in Islam. The lecture will show how the text, a widely studied canon, was passed down from one generation of scholars onto another for centuries. It will gives us a glimpse into the intellectual workings of medieval Muslim thinkers and their attempts to make sense of the world around them.  

Hoe gebruikers hun kennis aan een medische tekst toevoegden

Prof.dr. Petra Sijpesteijn, hoogleraar Arabisch, LIAS, Universiteit Leiden

‘Werkteksten,’ d.w.z. boeken die gebruikt werden in de praktijk, zoals praktische juridische traktaten, instructieteksten voor magische en medische behandelingen, waren niet alleen een bron van kennis voor geneesheren, maar ook een notitieblok voor hun eigen observaties, bevindingen, recepten en behandelingen. Gebruikers voegden hun commentaar toe in de marges en de lege pagina’s van de boeken die zij bij hun praktijken raadpleegden. Bij het overschrijven van de boeken werden die latere toevoegingen soms mee gekopieerd, zodat er allerlei verschillende nieuwe versies ontstonden die op hun beurt weer aangepast werden tijdens het gebruik. Tijdens deze lezing bekijken we een sprekend voorbeeld uit de UB collectie, namelijk het boek dat de 13^e-eeuwse arts uit Yemen al-Sanawbari schreef over ziektes, verwondingen en aandoeningen en hoe die het beste verholpen kunnen worden met bepaald voedsel, medicijnen en behandelingen. De tekst werd een verzamelplek voor alle mogelijke informatie. We bekijken wat voor een teksten er aan dit boek werden toegevoegd en wat dit zegt over het gebruik en de functie van deze tekst.