Aflevering 3: Botanisch illustreren

In deze aflevering gaat Radio Horzelnest in gesprek met Esmée Winkel, werkzaam als botanisch illustratrice voor Naturalis Biodiversity Centre en botanisch kunstenares. Met Esmée praten we onder meer over de praktijk, betekenis en waarde van wetenschappelijk illustreren en haar passie voor planten en botanische kunst. Een aantal werken van haar hand waren tot voor kort te zien in de tentoonstelling Bijzondere Orchideeën in de Oude UB. Helaas gooide de quarantainetijd roet in het eten en was de tentoonstelling slechts een paar weken geopend. Maar niet getreurd. Als u benieuwd bent naar haar werk dan raad ik u zeker aan om eens te kijken op haar website. Hier vindt u naast een selectie van haar illustraties en kunstwerken ook een overzicht van de boeken en wetenschappelijke publicaties waaraan zij heeft bijdragen. Bovendien verzorgde zij ook een aantal illustraties voor de 24^ste editie van Heukels’ Flora van Nederland (2020).

Aangezien wetenschappers tegenwoordig haarscherpe foto’s kunnen maken van hun studieobjecten zou je denken dat getekende afbeeldingen tot het verleden behoren. Esmée Winkel vertelt in deze aflevering hoe wetenschappelijk illustreren een springlevende tak van natuurvorsen is. Dergelijke illustraties zijn geen epitheton ornans bij de wetenschap; esthetische opsmuk bij een publicatie in een tijdschrift. Hoewel een publicatie van een nieuwe plantensoort tegenwoordig foto’s kan bevatten, zijn tekeningen doorgaans informatiever. Een foto, hoe scherp ook, bevat teveel ruis. In een tekening kan je karakteristieke kenmerken van bijvoorbeeld de bloem weergeven die wegvallen in de foto. Daarnaast kan je vraatsporen wegpoetsen, de positionering van de plant op papier bepalen en bepaalde onderdelen naar wens uitvergroten. Daar komt nog bij dat er van veel nieuw ontdekte soorten geen foto’s beschikbaar zijn. Esmée Winkel vertelt hoe zij vaak enkel herbariummateriaal tot haar beschikking heeft. Uit dit gedroogde en geperste plantmateriaal reconstrueert zij de plant. Maar soms is er levend materiaal om mee te werken. De Hortus botanicus te Leiden bevat een bijzondere collectie planten. Soms moet Esmée snel naar de botanische tuin omdat de bloem van een nieuw ontdekte soort bloeit. Wetenschappelijk illustreren is een kwestie van meten, abstraheren, positioneren, accentueren en heel, heel veel tekenuurtjes. Maar de meeste tijd zit volgens Winkel in het bestuderen van de plant, wat maar weer benadrukt dat kijken een kunst is.