Ontwikkelen van veerkracht bij leraren in opleiding
Veel leraren houden het beroep niet vol. Nergens is het burn-outpercentage zo hoog als in het onderwijs. Maar er zijn natuurlijk ook leraren die floreren voor de klas. Zij hebben veerkracht, en het goede nieuws is: die kun je ontwikkelen.
In het onderwijs is er een hoge werkdruk, vooral voor beginnende docenten voor wie alles nieuw is. Docenten zijn vaak erg betrokken, en bovendien wordt er op docenten die zich erg inspannen nog eens extra een beroep gedaan. Ook is een school een omgeving met veel prikkels waar veel dingen tegelijk gebeuren waarop een snelle reactie wordt verwacht. Het is dus niet zo vreemd dat veel leraren in een burn-out terecht komen.
Maar er zijn ook veel docenten die het naar hun zin hebben op school en zich thuis voelen in het beroep; zij floreren als leraar. Zij hebben de veerkracht ontwikkeld om snel te herstellen na uitdagende of lastige situaties.
Veerkracht kun je leren
Uit onderzoek blijkt dat veerkracht geen eigenschap is, maar dat je veerkracht kunt ontwikkelen. Het is een goed idee om al tijdens de lerarenopleiding aandacht te besteden aan veerkracht. Zo kun je voorkomen dat beginnende leraren uitvallen en niet meer in het onderwijs willen werken.
Hoewel het belang van veerkracht is aangetoond, is er nog weinig bekend over hoe veerkracht tijdens de opleiding bevorderd kan worden. Dineke Tigelaar en Nienke Wieringa, beide docent en onderzoeker bij het ICLON, werkten daarom mee aan het onderzoeksproject THRIVE om meer inzicht te krijgen in de veerkracht van studenten aan de lerarenopleiding. Zij kwamen ze erachter hoe ze studenten van de lerarenopleiding kunnen helpen om hun veerkracht als leraar te verhogen.
Aandacht voor veerkracht in de lerarenopleiding
Uit het onderzoek kwam een aantal aanbevelingen voor lerarenopleidingen, onder andere:
- Geef tijdens de opleiding aandacht aan het bevorderen van veerkracht en ondersteun de mogelijkheid om een verscheidenheid aan bronnen en strategieën voor veerkracht te ontwikkelen.
- Creëer een veilige sfeer en leeromgeving waarin aan veerkracht gerelateerde onderwerpen bespreekbaar zijn, aanstaande leraren aan durven te geven als het niet zo goed gaat en weten waar ze hulp kunnen vinden.
- Reageer niet alleen actief op bestaande problemen, maar werk ook proactief aan de veerkracht van aanstaande leraren.
Het onderzoek leverde ook een aantal producten op om zelf of met anderen aan je veerkracht als leraar te werken. Bijvoorbeeld met het Floreraar?!-bordspel, waarbij leraren door middel van vragen en opdrachtkaartjes hun eigen veerkracht verkennen, en horen hoe anderen met bepaalde situaties omgaan. Of met de in het Nederlands vertaald BRITE-modules die je zelf kunt doorlopen.
Supervisoren in de lerarenopleiding van het ICLON gebruiken deze materialen om expliciet aandacht te besteden aan het thema tijdens een supervisiebijeenkomst. Studenten die extra individuele ondersteuning nodig hebben, kunnen coaching krijgen bij de onderwijspsycholoog. De materialen worden ook gebruikt in het ICLON-cursusaanbod voor (begeleiders van) docenten op opleidingsscholen.
Vervolg
Het vervolgonderzoek Welbevinden en veerkracht van aanstaande leraren brengt de initiatieven van lerarenopleidingen die zijn gefinancierd vanuit het Nationaal Programma Onderwijs in kaart. Zo wordt duidelijk wat de werkzame elementen zijn, en kunnen behoeften van studenten en opleiders in relatie tot veerkracht en welbevinden worden geïnventariseerd.
Wat is veerkracht?
Veerkracht is het proces of de capaciteit om door uitdagingen te navigeren, snel te herstellen en op te bloeien op zowel professioneel als persoonlijk vlak door gebruik te maken van strategieën, persoonlijke en contextuele hulpmiddelen wat resulteert in positieve gedachten over zichzelf, welbevinden en toewijding aan het lerarenberoep.