Leerlingen thuis toch bij de les
Lesgeven in de klas, waarbij één of meerdere leerlingen niet aanwezig zijn, maar de les op hetzelfde moment online volgen, dat is hybride virtueel onderwijs. Wat betekent dit voor docenten en leerlingen, en hoe kun je dit toepassen? Nadira Saab, hoogleraar bij het ICLON en strategisch adviseur bij Kennisnet doet onderzoek naar deze vorm van afstandsonderwijs.
Pedagogisch, maar ook technologisch een uitdaging
Hybride virtueel onderwijs werd al toegepast vóór corona, bijvoorbeeld in Nederland voor zieke kinderen of in onderwijs voor circus- en schipperskinderen en voor leerlingen die op grote afstand van school wonen zoals in Canada en Australië. Maar virtueel onderwijs kan ook een oplossing zijn voor kleine klassen: als er bijvoorbeeld niet genoeg leerlingen zijn om een wiskunde D-klas te vullen, dan kunnen ze meekijken bij een leraar op een andere school waar wel voldoende wiskunde D-leerlingen zijn. Op deze manier kunnen bepaalde situaties zoals ziekte, afstand, lerarentekort en dergelijke worden opgelost, waarbij de situatie bepaalt welk onderwijs beschikbaar is.
In 2020 werd iedereen door corona opeens gedwongen om virtueel onderwijs te geven. Dit brengt nogal wat pedagogische uitdagingen met zich mee, zoals meer coördinatie, leerlingen die het onderwijs verschillend ervaren en zelfstandiger moeten werken. Ook interactie is moeilijker. Maar ook technologische uitdagingen komen aan de orde, zoals de kwaliteit van de audio en een leraar die duidelijk in beeld moet worden gebracht.
KlasseContact verbindt zieke kinderen met school
KlasseContact biedt zieke kinderen een manier om vanuit huis of het ziekenhuis in de klas te zijn. Maar uit onderzoek blijkt dat veel leerlingen dit ervaren als het kijken naar een televisiescherm, terwijl het doel is om verbinding te leggen. Het blijkt dat interactie ontzettend belangrijk is, maar ook een buddysysteem kan helpen. Eén of twee leerlingen worden hierbij aangewezen die verantwoordelijk zijn voor het device, nemen deze steeds mee naar de klas en geven aanvullende informatie over bijvoorbeeld het huiswerk. Buddies moeten misschien ook de verbinding zijn in de klas, want dat er aandacht moet worden geschonken aan de persoon die thuis zit is heel belangrijk.
Een voordeel van een device bij KlasseContact boven een laptop is dat de camera 360 graden kan draaien, de audio zich beter leent om samen te werken en de leraar door middel van een stoplichtje direct ziet of de leerling thuis een vraag heeft. Een belangrijke rol om de cohesie in stand te houden is weggelegd voor de leraar. De leraar moet steeds in beeld blijven en de leerling moet zich veilig voelen om een vraag te stellen in de klas.
Verschillende onderzoeken afstandsonderwijs
Saab is betrokken bij vier onderzoeken waarvan de eerste de bevindingen van leraren in kaart zijn gebracht. Zo vinden leraren videobellen wel nuttig om zieke leerlingen te onderwijzen maar weten niet alle leraren hoe ze de leerlingen bij de les kunnen betrekken.
Bij het tweede onderzoek worden de doelen van het gebruik van KlasseContact onderzocht. Zo kunnen de gebruikers cognitieve doelen hebben, niet achter raken bijvoorbeeld, sociale doelen hebben, de leerling verbinden met de klas en kan re-integratie het doel zijn. Bij re-integratie als doel blijft de leerling betrokken bij de klas en aan de andere kant heeft de klas de zieke klasgenoot al gezien voordat deze fysiek weer aanwezig is.
Het derde onderzoek bekijkt de invloedsfactoren van afstandsonderwijs, welke aspecten belangrijk zijn. Zo zijn er wat zorgen omdat sommige docenten niet heel positief zijn over hybride virtueel onderwijs en dit nooit meer willen na deze coronatijd. In specifieke situaties kan het een oplossing zijn voor een probleem, maar virtueel onderwijs moet wel goed gebeuren. Je kunt niet dezelfde les geven zoals je fysiek zou doen.
In het vierde onderzoek tenslotte, wat net van start is gegaan, wordt onderzocht wat de didactisch/pedagogische aanpak is van docenten om leerlingen bij de klas te betrekken en met elkaar te laten samenwerken.
Wat te doen en tips
- Zorg dat de onderwijservaring zoveel mogelijk hetzelfde is voor alle leerlingen;
- Geef zoveel mogelijk instructie vooraf, bijvoorbeeld met video;
- Zorg voor interactie;
- Zorg ervoor dat de leerlingen op afstand vragen kunnen stellen;
- Zorg bij (online) groepsopdrachten voor een mix van leerlingen in de klas en thuis;
- Zo mogelijk: wissel groepjes;
- Goed beeld en geluid, bijvoorbeeld door een extra microfoon en tweede camera;
- Gebruik van chat bij (Teams of Google meet) is heel fijn om thuisleerlingen te activeren;
- Eventueel laptop doorzetten op het smartboard; daardoor zijn de leerlingen thuis beter in beeld;
- Huiswerkcontrole en feedback op het gemaakte werk is van belang.
Nadira Saab is bijzonder hoogleraar e-didactiek primair en voortgezet onderwijs, maar doet ook onderzoek bij Kennisnet over afstandsonderwijs. Daarnaast doet ze samen met Wilfried Admiraal (ICLON), Ben Smit (ICLON) en Silvia Klunder (LUMC) onderzoek naar onderwijs voor zieke kinderen.