Biodiversiteit

In de Duurzaamheidsvisie 2030 van de Universiteit Leiden is biodiversiteit (biologische diversiteit) een belangrijk aandachtspunt in zowel onderwijs, onderzoek als op de campussen.

Verankeren van de aandacht voor biodiversiteit

De alarmbellen rinkelen steeds luider: de biodiversiteit is wereldwijd al met 70 procent afgenomen door klimaatverandering en intensivering van ons ruimtegebruik. Recente rapporten van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) waarschuwen dat we in ons bestaan bedreigd worden en halfbakken maatregelen geen optie zijn.

Deze infographic verscheen in september 2020 in het tijdschrift Nature: Bending the curve of terrestrial biodiversity needs an integrated strategy
 

Meer bewustwording van dit verlies van onze natuurlijke omgeving is noodzakelijk. Alleen dan kan een omkering plaatsvinden, samen met betrokken medewerkers en studenten.

Op deze pagina staan enkele actuele doelen en ontwikkelingen. De monitoring met betrekking tot biodiversiteit is in ontwikkeling en wordt in het jaarlijkse Duurzaamheidsverslag van de Universiteit Leiden opgenomen.

Samen voor soortenrijkdom

In deze video vertellen 10 universiteiten en hogescholen, waaronder de Universiteit Leiden, wat ze doen om de biodiversiteit veraf en dichtbij te verbeteren. Bekijk ook de pagina's over biodiversiteit van de deelnemende instellingen.

Biodiversiteit in onderzoek, onderwijs en voorlichting

Het programma Liveable Planet en ook de Life Sciences zoals beschreven in het wetenschapsdossier Duurzame Toekomst omvatten veel onderwijs en fundamenteel en toegepast onderzoek met betrekking tot biodiversiteit. Vanuit veel verschillende disciplines wordt samengewerkt aan het leefbaar houden van onze aarde met schone lucht, een rijke flora en fauna, en voldoende voedsel.

Hiermee dragen we bij aan 8 van de 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties:

• 2 Geen honger
• 3 Goede gezondheid en welzijn
• 6 Schoon water en sanitair
• 11 Duurzame steden en gemeenschappen
• 12 Verantwoorde consumptie en productie
• 13 Klimaatactie
• 14 Leven in het water
• 16 Vrede, justitie en sterke publieke diensten

De universiteit draagt op een in Leiden unieke manier bij aan onderzoek en onderwijs over biodiversiteit, onder meer via diverse citizen science-projecten.

Stoepplantjes

Onderzoek naar stoepplantjes en voorlichting daarover bij de Hortus botanicus draagt er enorm aan bij dat mensen zich ervan bewust worden dat stoepplantjes hittestress voorkomen, regenwater beter afvoeren, fijnstof opnemen en een structuur van schuilplaatsen bieden voor fauna in de stad. Dankzij bijdragen van burgers is er een verspreidingsatlas van stoepplantjes in Nederland. Ook meedoen? Meld je aan voor het Stoepplantjesonderzoek.

Levend lab

In slootjes op het Leiden Bioscience Park onderzoeken wetenschappers en studenten de schade voor flora en fauna door schadelijke stoffen, zoals bestrijdingsmiddelen en microplastics. Die impact blijkt ernstiger of anders dan in lab-condities.

Polderlab Vrouw Venne

In levend lab De Vrouw Vennepolder, gelegen bij Oude Ade in het Groene Hart gaat het om het opbouwen van een duurzame gemeenschap vanuit verschillende disciplines, zoals bestuur, economie en biologie. Het in stand houden van de voedselproductie in de agrarische polder met tegelijkertijd biodiversiteitsherstel, verstedelijking en verzilting is complex en vraagt een andere instelling.

Onderwijs over het verband tussen biodiversiteit en een duurzame stad

Voorbeelden zijn de projecten Urban city-City Biology en Multigreen.

Leidse grachtenwacht

Samen met 500 vrijwilligers vormen promovendi van de Universiteit Leiden en Naturalis de Leidse grachtenwacht. Wekelijks stappen ze in  kano’s om de Leidse grachten plasticvrij te maken. Daarnaast doen ze onderzoek naar de stadsnatuur en plasticvervuiling, waarvan de gevolgen zijn te zien in (raam)exposities in het brugwachtershuisje op de Marebrug (Lange Mare 25, Leiden).

Oversteekplaatsen wilde bijen

In de Leidse Hortus botanicus komen diverse soorten wilde bijen voor die belangrijk zijn voor de biodiversiteit. Het Leiden University Green Office (LUGO), het Universitair Facilitair Bedrijf (UFB) en de Hortus botanicus hebben daarom in 2021 het aantal oversteekplaatsen voor wilde bijen uit de Leidse hortus botanicus flink uitgebreid. Op de pagina Tips & tricks for biodiversity at home krijgen Leidenaren informatie over hoe ze bedreigde bijensoorten kunnen helpen, bijvoorbeeld door planten in hun tuin te zetten waarop deze het beste gedijen.

Leefbare campussen

De afgelopen decennia zijn de aantallen studenten en medewerkers op de terreinen van de Universiteit Leiden verdubbeld, wat zorgde voor veel verharding van de omgeving. Zaken die de universiteit wil realiseren om de campus leefbaar en gezond te houden:

• nieuwe manieren van groenonderhoud (b.v. natuurgericht maaibeleid)
• natuurinclusief bouwen en inrichten (integreren van flora en fauna rond het gebouw)
• verbinden van groene en blauwe zones (voor insecten, amfibieën en zoogdieren)
• verminderen van hittestress in de zomer
• beter opnemen van regenwater (klimaatadaptief)
• meer vergroening van onze omgeving (zowel binnen als buiten)
• verminderen van lichtvervuiling (tenzij voor veiligheid)
• voorkomen van schadelijk zwerfvuil (zoals microplastics) die de biodiversiteit belemmeren.

Hierbij is nauw en daadkrachtig samenwerken essentieel in de gehele universitaire bedrijfsvoering (met UFB, Vastgoed en LUGO). Maar ook met medewerkers en studenten, met experts (zoals die van de Hortus botanicus en Naturalis), met externe partijen (zoals gemeenten) en omwonenden. Processen en acties moeten op elkaar aansluiten en elkaar aanvullen. Dat vraagt om bewustwording bij iedereen, waarbij we de gedachte los moeten laten dat groen uitsluitend een recreatieve en esthetische functie heeft. Bijvoorbeeld: gevallen bladeren bieden noodzakelijke voeding, gras mag bloeien.

De universiteit wil een aantoonbaar meer leefbare omgeving creëren, waarin iedereen binnen 400 meter van zijn of haar werkplek kan ontstressen, waar flora en fauna beter floreren en waar we enkele bijzondere dier- en plantensoorten kunnen behouden. Kort gezegd: een beter ecologisch welzijn voor onszelf en voor onze omgeving.

De afgelopen jaren zijn veel meer verschillende soorten bloeiers toegevoegd aan bestaand groen en is de verharding verminderd. Onder andere rondom de gebouwen Van Steenis, Sylvius, Oude UB, in de binnentuin van Johan Huizinga en op het dakterras van Wijnhaven.

Voorlopige doelen

• Vaststellen doelsoorten flora en fauna op campussen (of per gebouw).
• Toepassen label; transparante monitoring (zichtbare verbeteringen aantonen).
• 30% terreinoppervlak is (ver)groen(d) in 2030 (in m² horizontaal of verticaal groen);
  Status 2022: Totaal is er 342.132 m2 terrein rondom gebouwen (278 m² Den Haag, 48.091 m² Binnenstad, 293.765 m² Bioscience Park). Hiervan is 82.962 m² (24%) groen.
• Vooruitblik:  o.a. groene daken Snellius 2022, Schouwburgstraat 2023, fietsenstalling Gorlaeus 2024, Johan Huizinga 2029.

Leiden Bio Science Park, gebiedsontwikkeling

Binnen de gebiedsontwikkeling van het Leiden Bio Science Park (LBSP) krijgt biodiversiteit al langer structurele aandacht en is een ecoloog structureel betrokken. Voorbeelden hiervan zijn een bomenbalans (voor elke boom die verdwijnt komt een nieuwe in de plaats) en voldoende waterbuffers, zoals slootjes en wadi’s om regenwater op te vangen, te bufferen en niet meer rechtstreeks af te voeren naar het hemelwaterriool. Ook zijn er parken aangelegd (zoals 12 ha. Schilperoortpark) en wordt momenteel hard gewerkt aan de Hartlijn (voorrang voor voetgangers en fietsen, meer lunchbankjes, medicinale beplanting langs randen en 65 extra bomen).
Daarnaast komt er medio 2024 een groen campusplein in het Entreegebied (naast het Collegezalengebouw), een groene daktuin en een fietsenstalling overdekt door een begroeide pergola.

Meer informatie over biodiversiteitsbeleid op het LBSP en resultaten van initiatieven.