Levensstijl en voeding ter bestrijding van (welvaarts)ziekten

We weten het, maar we doen het niet: gezond eten, meer bewegen, onze stress levels aanpakken en goed slapen. Internist en hoogleraar diabetologie Hanno Pijl is gefascineerd door het effect dat gezond leven kan hebben op de gezondheid. Hij onderzoekt hoe die levensstijl voor patiënten met bijvoorbeeld diabetes aanvaardbaar en vol te houden wordt.

Verkeerde voedingsgewoonten zijn erg lastig te veranderen. We zijn biologisch gedreven om zoete dingen te eten. Calorieën hamsteren was vroeger nodig om te overleven, je wist niet wanneer je volgende maaltijd zou zijn. Tegenwoordig kun je  altijd en overal eten met hoog caloriegehalte krijgen. Daar is ons lichaam niet op aangepast. Ook zijn we niet gebouwd voor stilzitten, maar toch doen we dit volgens de RIVM-leefstijlmonitor bijna 9 uur per dag.

Doktoren staan niet te springen om mensen de chocola uit het hoofd te praten of hen de sportschool in te krijgen. Ze hebben tien minuten per patiënt en in die tijd kunnen ze geen wonderen verrichten. Hoewel de behandelrichtlijn voor bijvoorbeeld diabetes stelt dat eerst de levensstijl moet worden aangepakt, schrijven de meeste artsen direct een pil voor.

Of meerdere. Suikerpatiënten op het spreekuur van Pijl slikten soms wel tien pillen op een dag. Dat is met de ernstige bijwerkingen die op de loer liggen niet een leven lang vol te houden. Daarbij pakken die medicijnen alleen de symptomen van de ziekte aan, en niet de oorzaken.

Voedingsschaarste creëren

Pijl wilde hier iets aan doen en zette een onderzoek op dat wereldwijd uniek is. Hij test een interventie die mensen ertoe brengt hun levensstijl aan te passen op zo’n manier dat het vol te houden is en die hun medicijngebruik omlaag brengt. Ervan uitgaand dat het lichaam van de mens gemaakt is om tijden van schaarste aan te kunnen, bouwt hij kunstmatig een kleine week “schaarste” per maand in, in het leven van zijn suikerziektepatiënten. Zij krijgen in die week een doos thuis gestuurd met de etenswaren voor die week, exact afgewogen en voorgeschreven. Ze hoeven dus niet de chocola voorgoed vaarwel te zeggen, alleen voor die ene week.

Overlevingsmechanisme activeren

Een week schaarste spoort lichaamscellen aan om over te schakelen van groei en vermenigvuldiging naar overleven:ze gaan schade herstellen en afvalstoffen opruimen. Het zijn die afvalstoffen die ontstekingsreacties in gang zetten. Chronische ontstekingen, is de gedachte, dragen bij aan het ontstaan van suikerziekte. Door dit chronische ontstekingsproces even te onderbreken kan het lichaam herstellen en kan het medicijngebruik omlaag.

De interventie van Pijl is gebaseerd op fundamenteel onderzoek van de Amerikaan Valter Longo, met wie hij nauw samenwerkt. Bij dieren lukte het Longo om op deze manier diabetes helemaal te genezen. Pijls studie moet inzicht geven in de lange termijn effecten van de interventie bij mensen. Is het effect op hun gezondheid echt blijvend? En is dit eetpatroon goed vol te houden?

Pijl hoopt het wel. Een gezonde levensstijl is goedkoper dan medicijnen en de kosten van de gezondheidszorg drukken zwaar op de economie. Hij ziet daarom zelfs een discussie aankomen over wettelijke maatregelen. ‘Er is een grens aan de vrijheid van het individu om zelf te kiezen hoe hij leeft. Die grens bepaalt de wet. Het rookverbod in openbare ruimtes is in mijn ogen dé maatregel waardoor mensen minder zijn gaan roken. Er is een collectief besluit genomen om het roken te beperken. Een zelfde besluit kunnen we nemen om het suikergehalte in voedingsmiddelen te beperken.’ Dat is ook een vorm van schaarste inbouwen.