Publieke organisaties: verandering van structuur, mensen en leiders
Instanties en personen die overheidsbeleid uitvoeren moeten omgaan met allerlei veranderingen. Leidse wetenschappers onderzoeken hoe ze dat doen, en geven advies over hoe ze het beste kunnen aansluiten op de wensen en behoeften in de samenleving.
Grote veranderingen, zoals bezuinigingen, en wijziging van taken door veranderingen in beleid hebben grote impact op publieke organisaties. Daarnaast zijn burgers steeds meer betrokken bij de beleidsuitvoering en willen zij zich herkennen in en vertegenwoordigd voelen door uitvoerende organisaties. De ambtenaar waarmee we te maken krijgen moeten ons begrijpen, en het liefst ook dezelfde waarden erop nahouden. Deze ontwikkelingen vragen veel van de organisaties, de mensen die er werken en hun leidinggevenden. Hoe gaan publieke organisaties om met dit soort veranderingen? Wat betekent dat voor het dagelijks werk van publieke managers en publieke professionals?
Decentralisatie
Een voorbeeld van veranderend overheidsbeleid en impact op uitvoerende organisaties, zijn de zogeheten decentralisaties. Sinds 2015 zijn gemeenten voor burgers het aanspreekpunt als ze zorg nodig hebben, jeugdzorg of zorg aan langdurig zieken en ouderen. De regering stelt voor deze taken aan iedere gemeente een budget beschikbaar, waarna iedere gemeente zelf mag beslissen hoe ze burgers van gewenste zorg gaat voorzien. Dat is een enorm moeilijk vraagstuk, des te meer omdat de decentralisaties gepaard gaan met bezuinigingen. Door deze veranderingen moeten zorgprofessionals hun werk anders gaan doen en moeten zij samenwerken met andere partijen. Wij onderzoeken de verschillen in aanpak van gemeenten. Gemeente A kiest ervoor om alle taken onder te brengen in zelfsturende teams, gemeente B niet. Waarom maken ze die keuzes? Wat betekenen deze voor de rol van de manager of een zelfsturend team? En welke organisatievorm is het meest effectief?
Veranderende organisaties
De onderzoeksgroep Publiek Management van Bestuurskunde kijkt ook naar de impact van veranderingen op de inrichting van publieke organisaties, bijvoorbeeld op gebied van hiërarchie. Door internationalisering (zie het onderzoek 'Bestuur op wereldniveau') moeten ambtenaren van een ministerie steeds meer overleggen met internationale collega's en samen beleidsafspraken maken. De ambtenaar krijgt dan meer verantwoordelijkheid, wat de hiërarchie van het ministerie doorbreekt. Dat vraagt niet alleen meer van de ambtenaar, maar ook van zijn of haar leidinggevende. Die moet tenslotte vertrouwen geven aan de ambtenaar om die taak uit te voeren, maar moet tegelijkertijd verantwoording afleggen aan hogere echelons in de eigen organisatie. De Publiek Management-onderzoekers beantwoorden vragen als: hoe richt je je organisatie (opnieuw) in, hoe stuur je die nieuwe organisatie aan? Wat betekent dit voor publiek leiderschap: welke leiderschapscompetenties zijn er nodig, nu en in de toekomst?
Burgers willen zich herkennen in de overheid
Burgers staan in contact met de overheid via de professionals die voor de overheid werken. Voor burgers wordt het steeds belangrijker om zich, via die ambtenaar, te herkennen in de overheid en zich vertegenwoordigd te voelen. Dit noemen we representatieve bureaucratie. Daarmee wordt het ook belangrijker om te vragen wie de ambtenaren zijn, wat hun achtergrond is. De Leidse Bestuurskunde heeft een lange traditie van onderzoek naar ambtenaren. Dit onderzoek is uiterst actueel nu van de overheid steeds meer wordt gevraagd om te zorgen voor verbinding met de samenleving. Onderzoekers van Bestuurskunde onderzoeken welke bevolkingsgroepen in onze samenleving vertegenwoordigd zijn in onze overheid en hoe deze ambtenaren er dan voor zorgen dat burger en overheid niet tegenover elkaar staan, maar dat ze samenwerken.
Onderzoekers van Bestuurskunde zijn ook betrokken bij een internationaal onderzoek dat bekijkt hoe representatief overheidsorganisaties in verschillende landen zijn, en welke gevolgen dit heeft voor hun effectiviteit en legitimiteit.