Bestuur op wereldniveau
Om problemen zoals de vluchtelingencrisis op te lossen, moeten landen wereldwijd met elkaar samenwerken. Dit vraagt grote veranderingen van staten in de manier waarop ze beleid maken en uitvoeren. Leidse wetenschappers analyseren die veranderingen en geven beleidsmakers advies over best practices.
Veel maatschappelijke problemen van nu gaan verder dan onze landsgrenzen: denk aan de instroom van vluchtelingen, opwarming van de aarde of de mondiale bankencrisis. Om die vraagstukken het hoofd te bieden zijn er allerlei internationale organisaties ontstaan, zoals internationale luchtvaartorganisaties, wereldgezondheidsorganisaties en wereldhandelorganisaties en worden er op internationaal niveau afspraken gemaakt. De uitvoering van die afspraken komt neer op de schouders van afzonderlijke staten en dat levert problemen op.
Internationalisering en nationale parlementen
Ten eerste vragen de afspraken om nauwe samenwerking tussen landen en een eenduidige uitvoering van gemaakte afspraken. Bovendien is het maar de vraag of iedere overheid de afspraken op een democratische en humane manier uitvoert. "Bij een wereldwijd klimaatakkoord weten we binnen Europa wat ons te doen staat", geeft onderzoeker Kutsal Yesilkagit als voorbeeld. "Maar hoe weten we dat ook van China, of India? Gaan die overheden de afspraken die in Parijs zijn gemaakt verwezenlijken op een manier zodat lokale boeren niet worden geschaad? "
Leidse wetenschappers, waaronder Yesilkagit, onderzoeken de effecten van deze internationalisering op nationale staten: hoe voeren politici en ambtelijke instanties het beleid uit? Hoe ontstaan internationale samenwerkingsverbanden? En wordt het beleid uitgevoerd op een manier die wordt ondersteund door het volk van een staat? Ze zoomen daarbij vooral in op de manier waarop staten omgaan met regulering, zoals het wereldwijde bankentoezicht of de beheersing van broeikaseffecten. Met die kennis kunnen ze beleidsmakers en uitvoerders adviseren bij het uitvoeren van internationaal beleid.
Politiek buitenspel zetten
Yesilkagit: "Eén belangrijk effect bij de uitvoering van mondiale afspraken is dat de politiek, het parlement van een land, steeds meer buitenspel wordt gezet. Op het gebied van energie zien we steeds meer dat op uitvoeringsorganisaties van landen (ministeries, agentschappen, zelfstandige bestuursorganen, enzovoort) samenwerkingsverbanden aangaan met 'collega'-instanties in andere landen. Dat is een grote verschuiving, vroeger praatten alleen de diplomaten van Buitenlandse zaken over deze problemen met 'het buitenland.' Ook transnationale incidenten, zoals de sjoemelsoftware van Volkswagen, wordt niet meer opgelost door een diplomaat maar door een ambtenaar. Die gaat naar Brussel en maakt namens Nederland afspraken over standaarden die acceptabel zijn. Misschien is zo'n samenwerking veel effectiever, maar als alleen ambtenaren met landen afspraken maken met elkaar, wordt de politiek buitengesloten. Zijn die afspraken dan nog wel een weerspiegeling van de wens van de volkeren van landen? Er zit een constante spanning tussen effectiviteit en democratische legitimiteit."
Beleidsmakers van morgen
Het Leidse onderzoek naar het effect van internationalisering op de verhouding tussen politiek en bestuur is nieuw, en uniek in Nederland. Met de opgedane kennis willen de wetenschappers niet alleen beleidsmakers in de praktijk van advies voorzien, ze zien het ook als belangrijke bagage die ze studenten - de beleidsmakers van morgen - willen meegeven.