Zelfportret met halsberg

In dit indringende zelfportret uit circa 1629 presenteert Rembrandt zich als een aristocratische jongeman. Rembrandt schreef zich in 1620 in als letterenstudent aan de Leidse universiteit. Het is onbekend of hij daadwerkelijk naar college ging. In zijn schilderijen en prenten verwerkte hij veel onderwerpen die ook tegenwoordig binnen de Faculteit Geesteswetenschappen bestudeerd worden: historische verhalen, bijbelse thema’s, klassieke mythologie en oosterse motieven. Daarom schittert dit zelfportret op het dak van deze faculteit.

Krullenbos

Haast ontroerend is de jeugdige maar tegelijkertijd zelfbewuste blik waarmee Rembrandt ons direct aankijkt. De weelderige krullenbos eindigt in een zogenaamde liefdeslok, destijds een populaire haarmode onder mannen van adel. Rembrandt, die zelf niet van adel was, speelde graag een rollenspel. Ook zijn uitrusting zou die van een edelman of officier kunnen zijn. Hier draagt hij een blinkende halsberg, een harnasonderdeel dat de hals beschermt tegen wapens.

Licht en donker

Van de verlegen ogende twintiger via de Amsterdamse jetsetschilder naar de getekende man die hij werd: Rembrandt maakte zijn leven lang uitzonderlijk veel zelfportretten. Hij schilderde, tekende of etste zichzelf in de meest uiteenlopende gedaantes, zoals bedelaar, oosterling of schutter.

In dit zelfportret uit zijn Leidse periode is te zien hoe Rembrandt al speelde met de effecten van licht en donker. Hij was toen circa 23 jaar oud. Het licht valt op zijn rechterwang, terwijl de rest van zijn gezicht donker is. Lange tijd is gedacht dat dit portret uit het Germanisches Nationalmuseum in Neurenberg een 17e-eeuwse kopie was en dat het origineel zich bevond in het Mauritshuis in Den Haag. Maar uit technisch en stilistisch onderzoek is gebleken dat het portret uit Neurenberg juist het originele zelfportret van Rembrandt is en het schilderij uit het Mauritshuis een eigentijdse kopie.