Zoektocht naar indicatoren voor ziekte in gezonde mensen

Leidse wetenschappers zoeken naar factoren al in een vroeg stadium op ziekte wijzen.

Voorkomen is beter dan genezen. Om te kunnen voorspellen wie ziek wordt, zoeken onderzoekers van het LUMC naar factoren die hier al in een vroeg stadium op wijzen. In de zogeheten NEO-studie worden bijna 7000 mensen met overgewicht gevolgd om in hun bloed voorspellende factoren te vinden voor de ontwikkeling van diabetes, hart- en vaatziekten, nierfalen, artrose en longziekten. Inmiddels zijn de eerste onderzoeksresultaten gepubliceerd.

Bijna de helft van de volwassenen in Nederland heeft last van een zekere mate van overgewicht. Dat brengt gezondheidsrisico’s met zich mee, waaronder een verhoogde kans op diabetes en hart- en vaatziekten. Het is onduidelijk waarom de ene persoon met overgewicht wel een chronische ziekte ontwikkelt en de andere niet. Dat maakt het ook lastig om op tijd in te grijpen bij de personen met een hoog risico, zeker omdat het gaat om zo’n grote bevolkingsgroep.

‘We hebben gedaan wat niet kon’

Om dit te onderzoeken, ging vanuit het LUMC onder leiding van Prof. Dr Frits Rosendaal in 2008 de Nederlandse Epidemologie van Obesitas (NEO) studie van start. De eerste vier jaar onderzochten Rosendaal en zijn collega’s bijna 7000 mensen uit Leiden en omgeving, van wie de meesten kampten met een zekere mate van overgewicht (BMI van 27 of hoger). Rosendaal vertelt: ‘Het bijzondere was dat we deze mensen heel uitgebreid hebben onderzocht. Meestal wordt bij zulke grote groepen alleen bloed afgenomen en vragenlijsten ingevuld. Wij hebben alle mensen zo’n vier uur achter elkaar uitgebreid onderzocht, bijvoorbeeld met een MRI-scan, een longfunctietest, een cardiogram en een voedingstest. Dat is nog nooit eerder gezien. We hebben gedaan wat niet kon.’ Opvallend is bovendien dat het gaat om gezonde mensen, waarbij het hele beeld van hun gezondheid wordt gemonitord, en het optreden van àlle mogelijke aandoeningen. ‘Dit is een investering waarmee we een schatkist aan gegevens opbouwen’, zegt hij enthousiast.

Een levenslang onderzoek

‘We willen deze mensen het liefst gedurende hun hele leven volgen. Vorig jaar hebben we een follow-up gedaan via de huisartsen om vast te stellen welke mensen ziek zijn geworden. Misschien dat we over een tijdje de mensen weer vragen om te komen voor een uitgebreider onderzoek, maar dat is afhankelijk van de financiering. Zo hopen we ook naar effecten van veranderingen in de tijd te kunnen kijken.’

In de documentaire 'Waarom ik?' laten professor Rosendaal en zijn collega’s zien hoe zij als ‘medische detectives’ onderzoek doen naar de oorzaken van ziekten. De film gaat nader in op de NEO-studie. Volledige versie (35 minuten)
 

Vet rondom organen is slechter

Nu het onderzoek een aantal jaar loopt, komen de eerste onderzoeksresultaten naar buiten. Eén van de ontdekkingen was bijvoorbeeld dat het voor de gezondheid veel uitmaakt waar het vet precies zit, direct onder de huid of juist rondom de organen, hoewel dat er van buiten hetzelfde uitziet. ‘Wij kunnen de verdeling van het vet afleiden uit de MRI-scans. Mensen met vet rondom de organen blijken vaker last te hebben van een verminderde insulinegevoeligheid, wat een beginnende vorm van diabetes is.’

Nieuwe therapie

Uiteindelijk hoopt Rosendaal nog veel meer van dit soort verbanden te kunnen vaststellen. ‘Bijna alle ziektes komen vaker voor bij mensen met overgewicht. Dat is eigenlijk niet goed te begrijpen. Waarschijnlijk beginnen al die ziektepaden ongeveer op dezelfde manier. In dit onderzoek hopen we te ontdekken of dat inderdaad het geval is. Die kennis kunnen we gebruiken voor de ontwikkeling van nieuwe therapieën en medicijnen.’