Het immuunsysteem in actie tegen baarmoederhalskanker

In de zoektocht naar een vaccin tegen baarmoederhalskanker heeft bundeling van fundamentele kennis over het immuunsysteem en organische chemie al geresulteerd in een vaccin, dat nu wordt getest in klinische trials. Ondertussen wordt hard gewerkt aan een verbeterde variant.

Bescherming tegen indringers

Het menselijk lichaam beschikt over een immuunsysteem dat ons beschermt tegen vijandelijke indringers, zowel van buitenaf als van binnenuit. Helaas functioneert het niet altijd zoals we dat willen. Soms is het te actief en bestrijdt het onschuldige indringers of onschuldige lichaamseigen cellen. In andere gevallen komt het immuunsysteem te weinig in actie. Dat is het geval bij een ziekte als kanker.

Therapeutisch vaccin

Onder leiding van professor Ferry Ossendorp (LUMC) hebben onderzoekers een vaccin ontwikkeld dat het immuunsysteem activeert, zodat het de strijd met de tumorcellen aangaat. Daarbij richten ze zich vooral op baarmoederhalskanker, dat wordt veroorzaakt door het humaan papillomavirus. Het gaat daarbij niet om het preventieve vaccin, zoals het vaccin waarmee tienermeisjes tegenwoordig worden ingeënt om de ziekte te voorkomen. Bij een therapeutisch vaccin gaat het om een behandelmethode voor mensen bij wie al baarmoederhalskanker is ontstaan met als doel de kankercellen te doden.

Succesvol

Bijzonder aan het ontwikkelde vaccin is dat het een twee-in-één systeem is. Het vaccin bevat lange eiwitten, peptides, die lijken op viruspeptides en zorgen voor een specifieke reactie van het immuunsysteem. Aan deze peptides zijn kleine moleculen gekoppeld die het immuunsysteem op een gecontroleerde manier activeren en zo de werking van het vaccin versterken. De eerste variant van dit vaccin is al met succes getest in klinische trials. Het bedrijf ISA Pharmaceuticals, gevestigd in het Leiden Bioscience Park, gaat daar nu mee verder.

Verdere verbetering

Ondertussen werken professor Hermen Overkleeft van de vakgroep Bio-organische Chemie en Ossendorp samen verder aan een verbetering van dit vaccin door meerdere kleine moleculen aan de peptides te koppelen. Immuuncellen zitten vol met receptoren, die verschillende kleine moleculen kunnen herkennen. De vraag is of deze immuuncellen extra geactiveerd kunnen worden wanneer meerdere kleine moleculen (gekoppeld aan de peptides) binden aan de verschillende receptoren van de immuuncellen. Of dit werkt moet nog verder onderzocht, maar hopelijk geeft de nieuwe variant nog betere klinische resultaten.