Conflictoplossende Instituties (COI)
Over COI
Hoe kan de rechterlijke macht het beste inspelen op de verwachtingen die aan haar worden gesteld om maatschappelijke problemen op te lossen? Wat is de functie van de rechtszaal als arena voor sociale verandering?
Gerechtelijke procedures zijn vaak tijdrovend, kostbaar en emotioneel belastend. Laagdrempelige buitengerechtelijke geschilbeslechting is soms een goed alternatief, maar toegang tot betrouwbare en efficiënte rechterlijke procedure blijft evenzeer belangrijk.
De laatste jaren is de rechter in toenemende mate verworden tot een ‘maatschappelijke probleemoplosser’ waarop burgers en ‘civil society’ organisaties een beroep doen wanneer zij vinden dat andere instituties achterop hinken. Controversiële kwesties in Nederland waren onder meer klimaatbescherming en de stereotype knecht van Sinterklaas, terwijl het Hof van Justitie van de Europese Unie zich uitsprak over nationale begrotingen na de 2007 financiële crisis.
De verwachtingen van wat de rechter vermag zijn hoog, soms wellicht te hoog. Het gevaar dreigt dat fundamentele rechtsbeginselen (zoals onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de rechter) in de publieke perceptie onder druk komen te staan.
Het onderzoek van COI@Leiden richt zich op twee thema's: duurzame rechtspleging en de rechtszaal als maatschappelijke arena.
Duurzame rechtspleging
Binnen het thema ‘duurzame rechtspleging’ beogen wij de volgende onderzoeksvragen te beantwoorden:
- Hoe kan de rechtspraak optimaal inhoud geven aan de probleemoplossende verwachtingen die in haar worden gesteld en wat zijn de gevolgen daarvan voor de toegang tot het recht en de juridische bescherming die het recht aan betrokken partijen biedt?
- Welke andere vormen van juridische en extrajuridische geschillenbeslechting worden ingezet, waarin verschillen deze van de klassieke procedures en in hoeverre worden duurzame oplossingen voor de aan de geschillen onderliggende problemen gerealiseerd?
De rechtszaal als maatschappelijk arena
Binnen het thema ‘de rechtszaal als maatschappelijke arena’ staan de volgende onderzoeksvragen centraal:
- Welke processen leiden ertoe dat vraagstukken aan de rechter worden voorgelegd die nog volop onderwerp zijn van politieke en maatschappelijke discussie?
- Welke bijdrage levert de rechter aan de oplossing van het maatschappelijke probleem en wat zijn de consequenties voor de legitimiteit van de rechter?
- Wat is de invloed van de inrichting van de procedure op de mogelijkheden tot procederen van burgers en zou deze moeten worden aangepast om de functie van de rechtszaal als maatschappelijke arena te versterken?