Een constitutioneel verankerd recht op een gezond milieu: Een effectieve en rechtvaardige aanpak van hulpbronnenconflicten?

Dit onderzoek omvat twee onderling verbonden gebieden die zich richten op conflicten met betrekking tot de winning van hulpbronnen. Het eerste deel concentreert zich op grondrechten met betrekking tot het milieu, terwijl het tweede zich verdiept in rechtvaardige energietransities.

Constitutionele milieurechten en conflicten over hulpbronnen

Eén onderzoekslijn richt zich op kwalitatieve, contextuele studies van het milieuconstitutionalisme binnen mijnbouwconflicten, nu conflicten over hulpbronnen steeds intensiever worden te midden van een golf van mondiale bewegingen voor milieurechtvaardigheid. Deze bewegingen hebben geleid tot internationale erkenning van het recht op een gezond milieu en nationale constitutionele hervormingen om dit milieu te beschermen, waarbij de nadruk wordt gelegd op de centrale rol van nationale grondwetten bij het versterken van milieurechten en het aanpakken van sociaal-ecologische uitdagingen in het Antropoceen. Ondanks de integratie van milieurechten in verschillende binnenlandse grondwetten blijft de effectiviteit ervan echter betwist vanwege de uiteenlopende contexten en interpretaties. Casestudies (bijvoorbeeld Canadese oliezanden, goudwinning in Argentinië en Costa Rica) laten zien hoe gemarginaliseerde gemeenschappen milieurechten opeisen om projectgerelateerde grieven aan te pakken. Dit contextspecifieke onderzoek heeft tot doel ons begrip te verrijken van het milieuconstitutionalisme, de praktische implicaties ervan, en de faciliterende juridische kaders en instellingen die rechtvaardige en inclusieve besluitvorming over hulpbronnen in complexe conflicten bevorderen.

Rechtvaardige energietransities binnen en buiten de Europese grenzen

De tweede onderzoekslijn richt zich op juridisch-doctrinair en empirisch onderzoek naar ‘rechtvaardige’ energietransities en de gevolgen daarvan voor gemeenschappen die de grondstoffen voor deze transities leveren. Vanwege zorgen over de snelle klimaatverandering heeft de Europese Green Deal (EGD) een aanzienlijk energietransitieplan opgesteld om het verbruik van fossiele brandstoffen en de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. Het transformatieve beleid in het kader van de EGD zal gevolgen hebben voor verschillende sectoren in heel Europa, wat mogelijk kan leiden tot verschillen en regionale ongelijkheid. Bovendien leidt de afhankelijkheid van de EGD van de toegenomen winning van cruciale mineralen (zoals lithium) uit andere regio's buiten Europa tot bezorgdheid over het uitbesteden van milieu- en mensenrechteneffecten, wat mogelijk kan bijdragen aan sociaal-ecologische en geopolitieke conflicten. Conflicten over de winning van hulpbronnen die hun oorsprong vinden in de Europese besluitvorming, maar gevolgen hebben die tot buiten de grenzen van de Europese besluitvorming voelbaar zijn, zullen nieuwe benaderingen vergen in de manier waarop we een ‘rechtvaardige’ energietransitie conceptualiseren. Dit onderzoek gaat na hoe een werkelijk rechtvaardige en duurzame energietransitie kan worden bereikt door diverse perspectieven en de stemmen van getroffen gemeenschappen te integreren in de besluitvormingsprocessen van beleidsmakers die de transitie leiden, en door institutionele benaderingen te ontwikkelen om dergelijke conflicten te voorkomen of te verzachten.