Innovatie in behandeling en zorg
De behandeling en zorg rondom kanker wordt steeds geavanceerder. Zo kunnen chirurgen veel preciezer gaan opereren en komen er therapeutische vaccins om het eigen immuunsysteem van de patiënt aan te sporen de kanker te bestrijden. Ook wordt er gewerkt aan betere vroegdiagnostiek en is er veel meer oog voor levenskwaliteit na genezing.
Vroege detectie
Hoe eerder tumorcellen worden aangepakt, hoe beter. Bij het LUMC speurt universitair hoofddocent Wilma Mesker van de afdeling Heelkunde naar manieren om kanker eerder op te sporen. ‘We zoeken als het ware naar de handtekening van een tumor’, vertelt ze. ‘In het bloed kunnen er al in een heel vroeg stadium aanwijzingen zijn dat er een tumor in het lichaam groeit. We richten ons op eiwitten die de tumor, of het lichaam als reactie hierop, produceert en in het bloed terechtkomen. We gebruiken daarvoor massaspectrometrie, een techniek waarmee je moleculen kunt identificeren. Hoe eerder een tumor gevonden wordt, hoe adequater de patiënt behandeld kan worden, met betere kansen voor overleving.’ Momenteel wordt de test landelijk getoetst bij erfelijk belaste patiënten. Mesker hoopt uiteindelijk een simpele bloedtest te ontwikkelen voor bij de huisarts.
Therapeutisch vaccin
‘We leren steeds meer over de belangrijke rol van het afweersysteem bij kanker, vertelt Sjoerd van der Burg, hoogleraar Immuuntherapie bij het LUMC. ’Chemotherapie wordt bijvoorbeeld al heel lang toegepast om kankercellen te doden, maar pas sinds deze eeuw weten we dat het ook effect heeft op het immuunsysteem. Zo blijkt chemotherapie soms de afweer tegen de tumor te stimuleren. We onderzoeken nu hoe we dit positieve effect kunnen versterken.’
Van der Burg werkt aan een therapie om vormen van kanker te bestrijden die ontstaan door het humaan papillomavirus (HPV). Hij onderzoekt of een therapeutische vaccin een afweerreactie opwekt tegen cellen die door HPV zijn aangetast. Dit experimentele medicijn is getest bij patiënten met een voorstadium van schaamlipkanker. Een deel van hen genas volledig. Hetzelfde vaccin bleek niet in staat om een krachtige afweerreactie op te wekken bij patiënten met baarmoederhalskanker. Daar komt nu verandering in. ‘We kijken onder meer hoe we dit vaccin samen met chemotherapie kunnen inzetten om een zo krachtig mogelijk effect op een al ontwikkelde tumor te bereiken’, aldus Van der Burg.
Tumoren licht laten geven
Bij de meeste vormen van kanker is een operatie nog steeds een heel belangrijk onderdeel van de behandeling. ’Als mensen genezen van kanker komt dat vrijwel altijd doordat we de tumor goed hebben verwijderd’, vertelt Rob Tollenaar, hoogleraar Chirurgie. De chirurgische technieken worden steeds beter waaronder de fluorescentie-geleide chirurgie. Leidse wetenschappers ontwikkelen fluorescente stoffen die aan tumorcellen hechten, waardoor de tumor tijdens de operatie oplicht en door de chirurg heel nauwkeurig kan worden verwijderd. Ook zoeken ze naar stoffen die vitale weefsels in beeld brengen, zoals zenuwen en bloedvaten. ‘Dankzij deze ontwikkelingen zullen we in de toekomst in staat zijn om effectiever te opereren met minder beschadiging van gezond weefsel’, aldus Tollenaar.
Ook met brachytherapie, een inwendige vorm van bestralen, wordt geprobeerd het weefsel rond de tumor zo veel mogelijk te sparen. Tijdens de operatie wordt de stralingsbron zo dicht mogelijk bij de tumor gebracht, waardoor de kankercellen doodgaan met zo min mogelijk schade aan de gezonde cellen. Bij patiënten met gynaecologische tumoren wordt dit al toegepast. Of patiënten met endeldarmkanker ook profijt hebben van brachytherapie wordt momenteel onderzocht.
Teleconsult
Leiden loopt landelijk voorop in het evalueren van de uitkomsten van de zorg. ‘Het gaat er dan niet alleen om of de operatie goed is verlopen, maar ook om andere uitkomsten die er voor de patiënt toe doen. ‘Zijn de seksuele functies nog intact en kan de patiënt de hond nog uitlaten bijvoorbeeld. Dat noemen we value based healthcare’, vertelt Tollenaar. Hij is zelf een van de initiatiefnemers van DICA, een instituut dat zorguitkomsten in kaart brengt. Het LUMC zet daarna flink in op e-health, zorg die gebruikt maakt van digitale mogelijkheden. Als voorbeeld noemt hij het teleconsult, waarbij een patiënt niet naar het ziekenhuis hoeft te komen, maar via telefoon of Skype met de arts contact heeft.