Kanker en erfelijkheid

Sommige mensen hebben aanleg om kanker te krijgen. Al bij de geboorte kunnen er mutaties in het erfelijk materiaal zitten die de kans op het krijgen van kanker verhogen. Onderzoekers nemen deze mutaties onder de loep om meer te weten te komen over hoe kanker ontstaat.

Mutaties die de kans op kanker vergroten

DNA bevindt zich in alle cellen van ons lichaam en is opgedeeld in genen. Gedurende ons leven treden er af en toe veranderingen op in ons DNA, die we mutaties noemen. Die mutaties kunnen meestal geen kwaad, maar wanneer ze in bepaalde genen zitten, kan dit leiden tot kanker. Het kan ook voorkomen dat je geboren wordt met al gemuteerde genen, omdat die mutaties ‘in je familie’ zitten.Je kunt bijvoorbeeld mutaties in de zogenaamde ‘borstkankergenen’ BRCA1 en BRCA2 bij je geboorte meekrijgen. Van mutaties in deze genen is bekend dat ze de kans op borst- en eierstokkanker enorm vergroten, maar in veel andere gevallen van familiaire kanker is het niet duidelijk welk gemuteerd gen de boosdoener is. Vanuit verschillende invalshoeken doen wetenschappers van het LUMC hier onderzoek naar.

Opzoek naar andere genen

‘In het LUMC zien we mensen bij wie een bepaalde tumorsoort vaker in de familie voorkomt dan je op grond van toeval zou verwachten. Dat is bij ongeveer 5 tot 10 procent van de kankerpatiënten het geval’, vertelt Christi van Asperen, hoogleraar Klinische Genetica. ‘We onderzoeken dan of er in die familie een mutatie in een bekend gen voorkomt dat de kans op kanker vergroot. Zo’n mutatie vinden we maar bij ongeveer een kwart van die families. We zoeken in nationale en internationale studies daarom naar andere genen die een rol spelen bij het ontstaan van erfelijke borst- en eierstokkanker. Daarbij moet je goed opletten dat je onderscheid maakt tussen onschuldige mutaties en mutaties die ten grondslag liggen aan de ziekte. Met deze kennis kunnen we mensen met veel kanker in de familie goed informeren over hun kans op de ziekte.’

Herstel van DNA-breuken

Hoogleraar Genoomstabiliteit Marcel Tijsterman doet onderzoek naar erfelijkheid op moleculair niveau. ‘Wij kijken wat er precies in de cel gebeurt bij mutatie van een gen: hoe veroorzaakt de DNA-verandering in een gen een verhoogde kans op kanker? Mutaties in BRCA1 en BRCA2 zorgen er bijvoorbeeld voor dat breuken in het DNA niet goed hersteld worden. Hierdoor ontstaan er weer makkelijker mutaties in andere genen en dat sneeuwbaleffect verhoogt het risico op kanker. “We onderzoeken ook andere genen die betrokken zijn bij het herstel van schade aan het DNA, en in welke mate die bijdragen aan erfelijke en sporadische gevallen van kanker. Zo willen we komen tot een volledig begrip van de ontstaansgeschiedenis van deze complexe ziekte’, aldus Tijsterman.

Paspoort van de tumor

Kankercellen kunnen zich ongeremd delen, maar hebben vaak ook eigenschappen die ze kwetsbaar maakt. ‘Het mechanisme achter het ontstaan van kanker vertelt ons meer over die zwakke plekken. We zoeken naar strategieën om daar gebruik van te maken bij de behandeling’, aldus Tijsterman. Hij denkt dat wetenschappers in de toekomst het hele genoom van een tumor kunnen bepalen, als een soort ‘paspoort’ van de tumor. Op die manier kunnen kankerpatiënten een behandeling op maat krijgen, die specifiek gericht is op hun tumor.’

Hebon, onderzoek naar erfelijke borst- en eierstokkanker