Kankercellen onder de loep
Waarin verschilt een tumorcel van een gezonde cel? Die vraag proberen onderzoekers zo precies mogelijk te beantwoorden. Sommige verschillen kunnen dienen als aangrijpingspunt voor nieuwe therapieën.
De tumor begrijpen
‘We zoeken heel gedetailleerd naar verschillen tussen tumorcellen en gezonde cellen’, vertelt Peter ten Dijke, hoogleraar Moleculaire Celbiologie in het LUMC. In tumorcellen zijn vaak andere stoffen actief dan in gezonde cellen. Of er is van een bepaald molecuul meer of minder aanwezig dan normaal. ‘Wanneer we begrijpen welke moleculaire celroutes de tumor gebruikt om te groeien en uit te zaaien, kunnen we op dat proces gericht ingrijpen met medicijnen.’
Vloeibare biopten
Of een bepaald medicijn werkt bij een tumor hangt af van de genetische mutaties die in de tumorcellen zijn opgetreden. ‘Een tumor bestaat niet uit identieke gemuteerde cellen, zoals vroeger wel werd gedacht’, legt Ten Dijke uit. Wanneer je een stukje van de tumor afsnijdt en deze cellen onderzoekt, krijg je geen compleet beeld van de hele tumor. Momenteel doen we veel onderzoek naar vloeibare biopten. Die maken gebruik van het feit dat er altijd tumorcellen in de bloedbaan terechtkomen. ‘Het idee is dat deze circulerende tumorcellen wel een goede afspiegeling vormen van de tumor en aanwijzingen kunnen geven over welke medicijnen bij deze patiënt werkzaam zullen zijn. Dit principe zijn we nu aan het implementeren in de patiëntenzorg’, vertelt hoogleraar Pathologie Judith Bovée.
Zeldzame tumoren in bot en weke delen
Een van de aandachtsgebieden van Bovée zijn sarcomen. Dat zijn zeldzame tumoren in botten en steunweefsel rond organen. In februari 2017 ontving zij een Vici-beurs van 1,5 miljoen euro om onderzoek te doen naar deze vorm van kanker. Jaarlijks wordt bij zo’n 800 mensen in Nederland een sarcoom vastgesteld. Ongeveer 300 van hen worden behandeld in
het LUMC. Indien mogelijk wordt de tumor operatief verwijderd, maar soms is de tumor daar te groot voor of zijn er uitzaaiingen. ‘We willen onderzoeken hoe sarcomen ontstaan. Daarom gaan we in het lab stamcellen maken met de genetische afwijking die in sarcomen is gevonden. Vervolgens kijken we wat er precies in de cel misgaat waardoor de cel zich ongecontroleerd gaat delen. Op die manier hopen we aanknopingspunten voor nieuwe therapieën te vinden.’
Bestaande middelen testen
Omdat sarcomen zeldzaam zijn, is het relatief duur om er nieuwe medicijnen voor te ontwikkelen. Een goede manier om toch nieuwe, betere behandelingen te realiseren is om bestaande middelen, die voor andere ziektes en kankersoorten ontwikkeld zijn, te testen op hun effectiviteit op sarcomen. Er is dan minder onderzoek nodig, omdat de bijwerkingen van het medicijn al bekend zijn. ‘We doen nu bijvoorbeeld samen met het Leiden Academic Centre for Drug Research (LACDR) onderzoek waarbij we kijken of bestaande medicijnen de groei van sarcomen remmen of gevoeliger maken voor chemotherapie.’