De basis van wetgeving

Door globalisering komen nationale en internationale belastingnormen steeds vaker met elkaar in conflict. Een herziening van de fiscale wetgeving lijkt daarom noodzakelijk. Dat heeft niet alleen te maken met problematiek rondom multinationals, maar ook met veranderende maatschappelijke normen over het verdelen van de belastingdruk. Fundamenteel onderzoek naar de basis van wetgeving maakt inzichtelijk waar regels ooit voor waren opgesteld, en leert ons meer over de relevantie van huidige regels en wetten.

Globalisering

Veel van de huidige tegenstrijdigheden tussen nationale en internationale wetgeving komen voort uit voortschrijdende globalisering. Honderd jaar geleden bestonden er nog nauwelijks grensoverschrijdende situaties, en schreven staten hun wetgeving op basis van lokale situaties', vertelt hoogleraar Belastingrecht Henk Vording. Hij onderzoekt hoe je ervoor zorgt dat de nationale belastingregels beter bestand zijn tegen de globalisering, bijvoorbeeld door het ontwikkelen van een eigen fiscaal regime voor multinationals of door het heroverwegen van de fiscale behandeling van eigen en vreemd vermogen. Daarnaast heeft hij laten zien dat de rechtspraak van het Europees Hof van Justitie in Luxemburg niet kan leiden tot het creëren van een stabiele fiscale omgeving voor grensoverschrijdende activiteiten.

Fundamentele vragen

In Nederland speelt op dit moment een discussie of het belastingstelsel moet worden aangepast, om de regels eenvoudiger te maken. Aan elke belastinghervorming liggen fundamentele vragen ten grondslag over de balans tussen het doel van belastingheffing en de praktische haalbaarheid van hervormingen. Alle nationale en internationale belastingregels hebben daarmee uiteindelijk hun wortels in de politieke filosofie – in ons denken over het juist verdelen van de lasten over de leden van de maatschappij.  Op een meer praktisch niveau zijn de spelregels van fiscaal beleid van belang: hoe betrek je alle stakeholders, en hoe creëer je een eerlijk evenwicht tussen concurrerende belangen? Het zeer technisch-juridische taalgebruik dat vaak wordt gebruikt bij het bespreken van hervormingen, kan het zicht op deze belangen vertroebelen. Zo heeft de wetgever niet altijd alle informatie over de belangen van bedrijven tot zijn beschikking, bijvoorbeeld over de invloed van wijzigingen in de belastingtarieven op hun investeringsbeslissingen. Het wetgevende proces, waarin ook bedrijven worden geraadpleegd, zal daarom bepaalde prikkels moeten bevatten om bedrijven te stimuleren hun belangen kenbaar te maken.

Rechtsbeginselen

Nationale en internationale belastingregels veranderen voortdurend. Bedrijven stellen zich in op fiscale regels die vandaag gelden, en passen hun bedrijfsstructuur hier op aan. Maar wat als die regels volgend jaar alweer anders zijn, of met terugwerkende kracht nieuwe belastingregels worden ingevoerd? Komen de belangen van belastingplichtigen niet te zeer in het gedrang door voortdurende verandering van fiscale spelregels? En is het niet in strijd met het principe van rechtszekerheid? Of kan van bedrijven worden verlangd dat zij bij het maken van hun zakelijke beslissingen anticiperen op veranderingen in fiscale regelgeving? De juridische traditie heeft altijd benadrukt dat rechtspersonen moeten kunnen vertrouwen op de bestaande wetgeving. Economen betogen echter dat marktwerking de effectiefste wijze is om verandering, waaronder wijzigingen in wetgeving, het hoofd te bieden. Leidse experts op het gebied van belastingrecht dragen bij aan het overbruggen van de kloof tussen deze economische en juridische tradities.