De academische wereld wordt steeds commerciëler. EU-wetgeving en EU-beleid inzake de ‘Europese Onderzoeksruimte’ en ‘Europese Onderwijsruimte’ kunnen bijdragen aan de commercialisering van de academische wereld in de lidstaten van de EU. Zowel wetgeving als beleid moet voldoen aan de constitutionele standaard vervat in artikel 13 van het Handvest van de Grondrechten, die ziet op de vrijheid van de kunsten en wetenschappelijk onderzoek en de eerbiediging van academische vrijheid. De inhoud van die standaard is echter nog onbekend.

De rol van commercialisering

Commercialisering’ betekent dat instellingen voor hoger onderwijs zich steeds meer als ondernemingen gaan gedragen, dat hun organisatie steeds meer lijkt op die van ondernemingen of dat het academische systeem in essentie een functionele rol gaat aannemen, waarbij het politiek-economische belangen dient.

De rol van commercialisering

Het commercialiseringsproces raakt aan de kern van hoe het academisch onderwijs vandaag de dag wordt aangeboden en ontvangen. Tevens wordt de manier waarop academisch onderzoek wordt verricht erdoor beïnvloedt. Uiteindelijk kan commercialisering daarom invloed hebben op de wetenschap zelf, waardoor deze mogelijk haar functie – die traditioneel wordt verondersteld waarheidsvinding te zijn – niet meer kan vervullen, wat mogelijk negatieve maatschappelijke gevolgen met zich kan brengen.

De EU-wetten testen

Het AFITE-project stelt zich de vraag wat de rol van EU-publiekrecht is ten aanzien van het fenomeen commercialisering. Daarbij vraagt het welke grenzen het recht op vrijheid van de kunsten en wetenschappelijk onderzoek stelt aan de commercialisering van de academische wereld. Dit recht omvat ‘de kunsten en het wetenschappelijk onderzoek’ en ‘academische vrijheid’. Het AFITE-project stelt de inhoud, reikwijdte en filosofische rechtvaardiging van dit recht vast. Het project onderzoekt de relatie tussen dit recht en commercialisering in theorie, en gaat na of concrete EU-wetgeving en -beleid, alsook nationale maatregelen, met dit recht in overeenstemming zijn.

Het Onderzoeksvoorstel

Voor meer informatie over het project kun je hier het volledige onderzoeksvoorstel lezen (in het Engels).

De EU-wetten testen

Het AFITE-project stelt zich de vraag wat de rol van EU-publiekrecht is ten aanzien van het fenomeen commercialisering. Daarbij vraagt het welke grenzen het recht op vrijheid van de kunsten en wetenschappelijk onderzoek stelt aan de commercialisering van de academische wereld. Dit recht omvat ‘de kunsten en het wetenschappelijk onderzoek’ en ‘academische vrijheid’. Het AFITE-project stelt de inhoud, reikwijdte en filosofische rechtvaardiging van dit recht vast. Het project onderzoekt de relatie tussen dit recht en commercialisering in theorie, en gaat na of concrete EU-wetgeving en -beleid, alsook nationale maatregelen, met dit recht in overeenstemming zijn.

Het onderzoeksvoorstel

Voor meer informatie over het project kun je hier het volledige onderzoeksvoorstel lezen (in het Engels).

Vasiliki Kosta hoofdonderzoeker en projectleider

Olga Ceran onderzoeker

Barbora Budinská projectmanager

Vasiliki Kosta, Darinka Piqani, 'Where trade and academic freedom meet: Commission v. Hungary (LEX CEU)', (2022), 59, Common Market Law Review, Issue 3, pp. 813-852 (download de paper).

Olga Ceran, Ylenia Guerra: The Council’s Conditionality Decision as a Violation of Academic Freedom?, VerfBlog, 2023/3/28

Vasiliki Kosta: The commercialisation challenge to academic freedom: a matter for EU law, European Law Blog, 2023/12/11

Vasiliki Kosta, Olga Ceran: A Way Forward?: Protecting Academic and Scientific Freedom in the EU, VerfBlog, 2024/1/2

Olga Ceran, EU Values and the EU’s Rule of Law Action: What Place for Academic Freedom?, TRAFO – Blog for Transregional Research, 2024/10/17 (output drawing from research conducted in the AFITE project and during the mobility periods made possible thanks to the re:constitution fellowship)

Het onderzoeksnetwerk academische vrijheid is een interdisciplinaire, semi-formele ruimte voor het delen van ideeën, onderzoeksresultaten en samenwerkingsvoorstellen over academische vrijheid en aanverwante onderwerpen. Leden van het netwerk kunnen deelnemen aan de activiteiten die binnen het netwerk worden georganiseerd en hebben de mogelijkheid om te worden opgenomen in de database van experts op het gebied van academische vrijheid.

Activiteiten

Het onderzoeksnetwerk is in eerste instantie opgericht aan de Central European University en wordt sinds september 2023 gehost aan de Universiteit Leiden, onder leiding van dr. Olga Ceran en dr. Vasiliki Kosta.

De activiteiten van het onderzoeksnetwerk omvatten in 2023 voornamelijk:

• Online seminars. De seminars worden twee keer per semester gehouden en bieden leden de kans om hun meest recente onderzoek en/of voorstellen voor onderzoeksprojecten te presenteren en feedback te krijgen van anderen in het netwerk.
• Uitwisseling van informatie. De leden van het netwerk hebben toegang tot de mailinglijsten van het onderzoeksnetwerk en zijn welkom om informatie over evenementen, oproepen voor papers, publicaties of ander relevant nieuws over academische vrijheid met het netwerk te delen. De netwerkmanagers verzamelen dergelijke informatie en delen deze incidenteel met het netwerk in de vorm van nieuwsbrieven over de meest recente ontwikkelingen in dit gebied.
• De expert database. Leden van het netwerk kunnen ervoor kiezen om opgenomen te worden in de expert database betreffende academische vrijheid en aanverwante onderwerpen, wat samenwerking en bereik van een breder publiek faciliteert. Als je in contact wilt komen met een van de experts, aarzel dan niet om direct contact met hen op te nemen via onderstaande contactgegevens.

Huidige leden van het onderzoeksnetwerk worden uitgenodigd om voorstellen in te dienen voor verdere activiteiten, zowel op reguliere als op ad hoc basis.

Databank van experts (alfabetische volgorde)

Adam Bodnar is decaan van de rechtsfaculteit van de SWPS Universiteit in Warschau, gasthoogleraar aan de Universiteit van Keulen (Academie voor Europese Mensenrechten) en senior fellow aan het Democracy Institute van de Central European University (CEU) in Boedapest. Professor Bodnar is auteur en co-auteur van talrijke wetenschappelijke publicaties over mensenrechten. Hij is sinds september 2015 commissaris voor de mensenrechten van de Republiek Polen en vicevoorzitter van de Helsinki Foundation of Human Rights (2010-2015). Hij neemt deel aan het werk van verscheidene nationale en internationale organisaties en onderzoeksgroepen, waaronder het World Justice Project, Liberties en de Stichting voor Burgerlijke Democratische Bewegingen, het CURE-netwerk - Campaign to Uphold Rights in Europe, en het Wetenschappelijk Comité van het Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten (FRA). Aan de SWPS Universiteit doceert Adam Bodnar mensenrechten, constitutioneel recht en analyse van actuele zaken in het Poolse recht. Hij is ook publicist en sociaal activist. Voor meer informatie en contactgegevens, zie Adam’s eigen website.

Olga Ceran is als postdoctoraal onderzoeker verbonden aan het Europa Instituut van de Universiteit leiden. Ze werkt aan het NWO VIDI onderzoeksproject ‘The EU Fundamental Right to “Freedom of the Arts and Sciences”: Exploring the Limits on the Commerialisation of Academia’ dat geleid wordt door dr. Vasiliki Kosta. Olga’s expertise ziet onder meer op EU0-recht, fundamentele rechten en methodologische aspecten van EU-recht en Europeanisering. Momenteel is ze vooral geïnteresseerd in vragen met betrekking tot het gebruik van financieringsvoorwaarden voor de bescherming van academische en wetenschappelijke vrijheid in de EU. Olga heeft een PhD in rechten en een LLM in vergelijkend Europees en Internationaal recht van het Europees Universitair Instituut (EUI) in Florence, Italië, alsook een LLM in rechten van de Universiteit van Warschau in Polen. Voor meer informatie en contactgegevens, zie Olga’s persoonlijke pagina.

Daniela Craciun is universitair docent aan de Universiteit van Twente (UT) bij de sectie Kennis, Transformatie & Samenleving (KiTeS) en het Centrum Hoger Onderwijs Beleidsstudies (CHEPS). Haar onderwijs- en onderzoeksinteresses liggen op het gebied van hogeronderwijsbeleid, in het bijzonder in relatie tot internationalisering, fundamentele waarden, sociale inclusie, de arbeidsresultaten van afgestudeerden en kwaliteitszorg. Voordat ze bij de Universiteit Twente kwam, doceerde ze aan het Bard College Berlin en was ze tutor en academisch adviseur bij de OLIve Refugee Education Initiatives (Duitsland). Terwijl ze haar PhD deed aan de Central European University (Boedapest, Hongarije), was ze ook gastwetenschapper aan de Universiteit van Yangon (Myanmar), de Federale Universiteit van Sao Carlos (Brazilië) en het Center for International Higher Education van het Boston College (VS). Ze heeft impactvol onderzoek uitgevoerd ten behoeve van het hogeronderwijsbeleid van de Europese Commissie, het Europees Parlement, de Wereldbank en de Raad van Europa. Voor meer informatie en contactgegevens, zie Daniela’s persoonlijke pagina.

Zahra Jafarova is PhD kandidaat bij het Hoger Onderwijsprogramma van de Ontario Institute for Studies in Edication van de Universiteit van Ontario, waarbij zich specialiseert in vergelijkend, internationaal en ontwikkelingsonderwijs. Ze is momenteel verbonden aan het samenwerkingsproject ‘Universities and Crisis’ onder leiding van prof. Jo Dillabough aan de Universiteit van Cambridge en de Universiteit van Toronto, en aan het project ‘The Future of Internationalization Partnership’ onder leiding van Dr. Elizabeth Buckner, een samenwerking tussen Boston College en de Universiteit van Toronto. Haar onderzoek richt zich voornamelijk op het beleid en de politiek van het hoger onderwijs, met een specifieke nadruk op academische vrijheid en universitaire autonomie. Voorafgaand aan haar promotieonderzoek behaalde Zahra een Master of Arts in Public Policy aan King's College in Londen en een BA in Internationale Betrekkingen. Ze is de 2023-24 Mellon/SAR Academic Freedom Fellow. Voor meer informatie en contactgegevens, zie Zahra’s Linkedin pagina.

Vasiliki (Vicky) Kosta is de projectleider en hoofdonderzoeker van het interdisciplinaire onderzoeksproject ‘The EU Fundamental Right to “Freedom of the Arts and Sciences”: Exploring the Limits on the Commerialisation of Academia’ (AFITE), gefinancierd door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Ze studeerde rechten aan King’s College London, waar ze in 2006 haar LLB en in 2007 haar LLM In Europees recht behaalde (met ‘Distinction’). Daarna deed ze promotieonderzoek aan het Europees Universitair Instituut (EUI) in Florence, naar de positie van fundamentele rechten in wetgeving over de interne markt. Van 2009 tot 2011 werkte ze als onderzoeksmedewerker aan de academie voor Europees Recht van EUI. Voor meer informatie en contactgegevens, zie Vicky’s persoonlijke pagina.

Kriszta Kovács is Senior Research Fellow van het SCRIPTS-project "Science Friction: Patterns, Causes and Effects of Academic Freedom Contestations" aan het WZB Berlin Social Science Center. Ze is ook universitair hoofddocent aan de Faculteit Sociale Wetenschappen van de ELTE Universiteit in Boedapest. Ze is een voormalig Marie Skłodowska-Curie Fellow, een voormalig senior-adviseur van het Hongaarse Constitutionele Hof en een voormalig medevoorzitter van de Gezamenlijke Raad voor Constitutionele Rechtspraak (Venetië Commissie, Raad van Europa). Ze behaalde haar PhD in de rechten aan de ELTE Universiteit in Boedapest. Haar voornaamste onderzoeksinteresses zijn constitutionalisme en internationale mensenrechten. Recentelijk heeft ze onderzoek gedaan naar academische vrijheid en de grenzen daarvan: hoe ver gaat academische vrijheid voordat andere rechten en vrijheden haar inperken? Hoeveel eisen stellen de maatschappij en beleidsmakers aan de academische wereld met betrekking tot hun rol in de democratie? Samen met Janika Spannagel zal in 2024 een speciaal nummer over deze dilemma's worden gepubliceerd in Global Constitutionalism (CUP journal). Voor meer informatie en contactgegevens, zie Kriszta’s persoonlijke pagina.

Gergely Kováts (PhD) is universitair hoofddocent aan het Institute of Strategy and Management en uitvoerend bestuurder van het Center for International Higher Education Research, beide aan de Corvinus Universiteit in Boedapest. Hij behaalde zijn masterdiploma's aan de Budapest University of Economic Sciences and Public Administration (Hongarije) en aan het Institute of Education, University of London (VK). Hij is gepromoveerd aan de Corvinus Universiteit van Boedapest. 
Van 2006 tot 2020 maakte hij onderdeel uit van het universiteitsbestuur, waar hij verantwoordelijk was voor  kwaliteitsontwikkeling. Hij was betrokken bij het uitvoeren van tevredenheids- en studentenevaluatieonderzoeken, accreditatieprocessen, het ontwikkelen van managementinformatiesystemen en institutionele strategie. Hij is nog steeds actief in de ontwikkeling van accreditatiemechanismen. Hij legt in dat kader bezoeken af aan hoger onderwijsinstellingen onder toezicht van de Hongaarse accreditadiecommissie en internationale accreditatieinstellingen.
Zijn belangrijkste onderzoeksinteresses zijn management en bestuur van het hoger onderwijs, institutionele autonomie en academische vrijheid. Zijn onderwijsportefeuille omvat daarnaast organisatietheorie en publiek management.  Voor meer informatie, zie Gergely's persoonlijke pagina.  

Maria Kronfeldner is hoogleraar aan de afdeling Filosofie van CEU. Haar werk gaat over wetenschapsfilosofie, toegepaste epistemologie en sociale filosofie. Momenteel werkt ze aan de epistemologie van het In/human Project. Eerder was ze lid van het door OSUN gefinancierde Global Observatory on Academic Freedom. Ze doet onderzoek naar de menselijke natuur, ontmenselijking, medeplichtige wetenschap, academische vrijheid en de wisselwerking tussen waarden en kennisproductie. Tot haar recente onderzoeksresultaten behoren het Routledge Handbook of Dehumanization en de MIT Press monografie What's Left of Human Nature, en papers over academische vrijheid, creativiteit en kritiek. Haar vroege werk over creativiteit werd bekroond met de Karl Popper essayprijs van de British Society for the Philosophy of Science. Als voorzitter van de Commissie Gelijke Kansen van de Senaat van CEU ondersteunt ze initiatieven op het gebied van gelijkheid en diversiteit in het hoger onderwijs. Ze is een academicus van de eerste generatie, een stem voor open en sociaal geëngageerde filosofie en combineert artistiek en academisch onderzoek. Voor meer informatie en contactgegevens, zie Maria’s persoonlijke pagina.

Dr. Michael Lanford is assistent-professor Hoger Onderwijs aan de University of North Georgia. Zijn onderzoek richt zich op de sociale dimensies van onderwijs, met specifieke aandacht voor onderwijsgelijkheid, globalisering, institutionele innovatie en organisatiecultuur. In elk van deze gebieden pleit Dr. Lanford ook voor het belang van academische vrijheid, vaste contracten, gedeeld bestuur en institutionele autonomie in het hoger onderwijs. In 2022 werd zijn eerste boek, Creating a Culture of Mindful Innovation in Higher Education, gepubliceerd door SUNY Press. Dr. Lanford heeft ongeveer 30 artikelen en boekhoofdstukken gepubliceerd voor publicaties zoals het American Educational Research Journal, Educational Philosophy and Theory, Higher Education, Higher Education: Handbook of Theory and Research, Journal of Research on Technology in Education en Qualitative Inquiry. Zijn brede onderzoeksinteresse omvat onderwijsgelijkheid, globalisering, institutionele innovatie, organisatiecultuur, kwalitatieve methoden, sociale en culturele theorie. Voor meer informatie en contactgegevens, zie Micheal’s persoonlijke pagina.

Rick Lawson is hoogleraar Europese mensenrechten aan de rechtenfaculteit van de Universiteit Leiden. Hij bekleedt daar sinds 2001 een leerstoel en was van 2011 tot 2016 decaan van de rechtenfaculteit. Op het moment is hij programmadirecteur van de Advanced LLM in Europese en internationale mensenrechten. Rick is sinds 2020 lid en vicevoorzitter van de Raad van Bestuur van het EU-Bureau voor de grondrechten in Wenen. Hij was betrokken bij het opstellen van het eerste LERU-beleidsdocument over academische vrijheid als grondrecht (2010) en droeg bij aan het opstellen van het beleid van de Universiteit Leiden ten aanzien van academische vrijheid. Hij gaf toespraken over het onderwerp in onder andere Ankara, Boedapest en Tbilisi. Voor meer informatie en contactgegevens, zie Rick’s persoonlijke pagina.

Andrea Pető is historica en als hoogleraar verbonden aan de Afdeling Gender Studies van de Central European University in Wenen en als onderzoeken tevens verbonden aan de Central European University in Boedapest, Hongarije. De behaalde haar PhD aan de Hungaarse academie voor wetenschappen. Haar werk over gender, politiek, de Holocaust en oorlog is reeds in 23 talen vertaald. In 2018 ontving ze de 2018 All European Academies (ALLEA) Madame de Staël prize for Cultural Values en de 2022 University of Oslo Human Rights Award. Ze is Doctor Honoris Causa van de Södertörn Universiteit, Stockholm, Zweden. Recente publicaties zijn onder andere: De vrouwen van de Pijlkruispartij. Onzichtbare Hongaarse daders in de Tweede Wereldoorlog (Palgrave, Macmillan, 2020) en Vergeten bloedbad: Boedapest 1944 (DeGruyter, 2021). Voor meer informatie en contactgegevens, zie Andrea’s persoonlijke pagina.

Dr. Milica Popović (Sciences Po CERI/Institut Jacques Delors) is politicoloog, gespecialiseerd in geheugenstudies, politieke sociologie en hoger onderwijsstudies. Ze promoveerde in Vergelijkende Politieke Sociologie aan Sciences Po Parijs en in Balkanstudies aan de Universiteit van Ljubljana. Van 2021 tot 2023 was ze postdoctoraal onderzoeker en projectleider bij het Global Observatory on Academic Freedom aan de Central European University (CEU) in Wenen. Voor haar werk aan de CEU ontving ze de DAAD Fundamental Academic Values Award for Early Career Scientists. Popović werkte ook als docent aan Sciences Po Parijs. Milica werkt op het moment als onafhankelijk onderzoeker en adviseur aan verschillende projecten, waaronder projecten die gaan over hoger onderwijs. Een van de projecten waar aan zij meewerkt gaat over vraagstukken betreffende de Westerse Balkan en de eventuele toetreding tot de Europese Unie aan het Institut Jacques Delors in Parijs. Terwijl zij de laatste hand legt aan haar monografie over Joegonostalgie en de herinneringen narratieven van de laatste generatie pioniers van de (post)Joegoslavische ruimte, werkt ze aan de ontwikkeling van een nieuw onderzoeksproject naar de herinneringen narratieven van de deserteurs in de Joegoslavische oorlogen van de jaren '90. Contactgegevens: milica.popovic@sciencespo.fr.

Stuur ons een e-mail naar: academicfreedom@law.leidenuniv.nl.