Succesvolle auteursworkshop over het recht op academische vrijheid binnen de EU
Op 9 juni 2023, vond de workshop ‘Academic Freedom and its Philosophical Underpinnings in EU law’ plaats in het Academiegebouw in Leiden. Deze workshop werd georganiseerd in het kader van het Vidi-onderzoeksproject The EU fundamental right to ‘freedom of the art and sciences’: exploring the limits on the commercialization of academia (AFITE) onder leiding van Dr. Vicky Kosta. Het doel van de workshop was om dieper in te gaan op de inhoud en reikwijdte van de academische vrijheid zoals beschreven in Artikel 13 van het EU-Grondrechtenhandvast (CFR).
Commercialisering en academische vrijheid
De afgelopen jaren zijn de zorgen over de ‘commercialisering’ van het academisch onderwijs toegenomen. Hoger onderwijsinstellingen meten zich een meer op de marktgeoriënteerde instellingen en werkwijze aan, worden bestuurd volgens bedrijfsmanagement principes en nemen geleidelijk een rol aan die kan worden omschreven als dienend: het dienen van politiek-economische belangen. Volgens sommige stakeholders kunnen de EU-wetgeving en het EU-beleid inzake de ‘Europese Onderzoeksruimte’ en de ‘Europese Onderwijsruimte’ binnen EU-lidstaten bijdragen aan deze veranderingen hoewel dit mogelijke grote gevolgen kan hebben voor de organisatie en werking van de wetenschap en de academische wereld. De acties van de EU moeten daarom voldoen aan de bijbehorende grondwettelijke norm, die is vastgelegd in artikel 13 van het CFR (‘Vrijheid van kunsten en wetenschappen’). Toch is de inhoud van die norm nog onderbelicht.
De workshop
Het doel van de workshop was om de inhoud van Artikel 13 van het CFR te onderzoeken in verhouding tot nationale grondwetten, internationaal recht en conceptuele discussies. In de eerste twee panels richtten academici uit verschillende rechtsgebieden zich op de vraag hoe academische vrijheid als een juridisch concept is vormgegeven in zes verschillende Europese rechtssystemen (Duitsland, Italië, Nederland, Polen, Griekenland en het Verenigd Koninkrijk). Het doel van deze uitvoerige discussies was om inzicht te krijgen in ‘de constitutionele tradities die de lidstaten gemeen hebben’ zoals bedoeld in Artikel 52, lid 4, van het CFR. Dit artikel vereist dat de rechten in het Handvest in overeenstemming met die tradities worden uitgelegd. Het laatste panel was gewijd aan de relevante ontwikkelingen binnen de internationale mensenrechtwetgeving en aan de algemene filosofische en conceptuele aspecten van academische vrijheid. Sprekers waren waaronder anderen Professor Eric Barendt (University College London), Professor Klaus Beiter (North-West University), Professor Adam Bodnar (SWPS Warsaw), Professor Roberta Calvano (Unitelma Sapienza University), Dr. Joris Groen (Raadsadviseur, Nederlandse Ministerie van Algemene Zaken), Professor Koen Lemmens (KU Leuven) en Professor Lina Papadopoulou (Aristotle University of Thessaloniki).
De resultaten van de workshop zullen samen worden gevoegd in een samengestelde bundel waarin wordt ingegaan op de inhoud van het EU-Grondrechtenhandvest, de reikwijdte en de conceptuele rechtvaardiging.
Het AFITE project
De workshop was georganiseerd in het kader van het vijfjarige Vidi-onderzoeksproject ‘The EU fundamental right to ‘freedom of the art and sciences’: exploring the limits on the commercialisation of academia (AFITE)’ onder leiding van Dr. Vicky Kosta en gefinancierd door de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Het project onderzoekt welke grenzen Artikel 13 van het CFR kan stellen aan de toenemende commercialisering van het academische systeem. De workshop over de inhoud van Artikel 13 van het CFR maakt deel uit van het eerste deel van het project. In de volgende fases wordt de relatie tussen Artikel 13 van het CFR en commercialisering in theorie onderzocht en worden concrete EU-wetten en -beleidslijnen en nationale maatregelen voor de naleving ervan getoetst.