2024 is een nieuwe kraal aan een aaneenrijging van turbulente jaren. Recente gebeurtenissen benadrukken het belang van de blijvende vraag: kunnen we lessen trekken uit het verleden? In dit kader reizen we met Studium Generale vijftig jaar terug in de tijd naar 1974, een jaar dat eveneens grote politieke keerpunten met wereldwijde impact kende. Vier van deze historische politieke kenteringen, in Griekenland, Cyprus, de Verenigde Staten en Ethiopië, worden in deze lezingenreeks nader uitgelicht. Aan jou de vraag: verschaffen reflecties op de oorzaken en gevolgen van deze gebeurtenissen meer inzicht in de complexiteit van het huidige geopolitieke landschap?

2024 adds another chapter to a series of turbulent years. Recent events underscore the enduring question: can we learn from the past? Against this backdrop, Studium Generale travels fifty years back in time to 1974, a year that witnessed significant global political shifts as well. This lecture series will delve into four of these pivotal moments: in Greece, Cyprus (both in Dutch), the United States, and Ethiopia. Together with you, we will explore whether reflections on the causes and consequences of these events offer deeper insight into the complexities of today's geopolitical landscape.

Dr. Patrick Gouw, historicus en vakreferent  Archeologie, Geschiedenis, Klassieken en Papyrologie bij de Universitaire Bibliotheken Leiden.

Griekenland kende turbulente decennia na de Tweede Wereldoorlog. Waar in West-Europa de wederopbouw ter hand werd genomen, raakte dit Zuid-Europese land allereerst verzeild in een bloederige Burgeroorlog (1944-1949) en werd het aansluitend geregeerd door een aantal onderdrukkende, rechtse regimes. De politieke onrust en maatschappelijke verdeeldheid kwamen in de jaren '60 andermaal aan de oppervlakte en culmineerden in 1967 in een militaire dictatuur, het zogenaamde 'kolonelsregime,’ ook wel Junta genoemd. Vijftig jaar geleden werd de democratie in Griekenland hersteld en begon de toenadering tot Europa. In deze lezing schetst Patrick Gouw de historische context van de Junta-jaren, om zo meer licht te schijnen op de belangrijkste episode uit de moderne Griekse geschiedenis. 

Dr. Patrick Gouw, historicus en vakreferent Archeologie, Geschiedenis, Klassieken en Papyrologie bij de Universitaire Bibliotheken Leiden.

Waar in de zomer van 1974 in Athene de val van de Junta werd gevierd, ontvouwde zich op Cyprus juist een tragedie, die het directe gevolg was van datzelfde Griekse regime. Sinds het begin van de 20e eeuw was de Grieks-Cypriotische bevolking in de ban geraakt van 'enosis', het streven tot aansluiting bij het 'moederland' Griekenland. Maar het Britse koloniale bestuur (sinds 1878) liet hiervoor geen ruimte. Toenemende etnische spanningen met de Turks-Cyprioten, die het eiland liever opgedeeld zagen (taksim) in een Turks en een Grieks deel, leidden tot een explosieve situatie. Met de onafhankelijkheid van de Republiek Cyprus in 1960 hoopten Groot-Brittannië, Griekenland en Turkije het probleem op te lossen, maar tevergeefs. Etnisch geweld bleef het eiland teisteren. Toen de Junta in Griekenland in 1974 de Cypriotische president en aartsbisschop Makarios middels een coup trachtte af te zetten (en zo effectief alsnog enosis probeerde te bewerkstelligen) greep het andere 'moederland' Turkije in. Na twee opeenvolgende militaire interventies bezette het een derde van het eiland, hetgeen de fysieke opdeling van Cyprus betekende - een situatie die vijftig jaar later nog altijd voortbestaat. In deze lezing doet Patrick Gouw het ontstaan, verloop én de toekomst van de ‘Cyprus-kwestie’ uit de doeken.

Dr. Andrew Gawthorpe, University Lecturer in American history and foreign policy at the Institute for History, Leiden University

Fifty years ago, Richard Nixon resigned as president after his role in the Watergate scandal became too obvious to ignore. This year, Donald Trump ran for president again despite being credibly accused of much more serious crimes. Trump’s ability to march on regardless can be traced to structural changes in American politics and media which threaten to give presidents near-immunity from charges of wrongdoing. This lecture explores these changes and the implications that they have for the future of American politics.

Prof.dr. Jan Abbink, Professor emeritus Governance and Politics in Africa at the African Studies Centre, Leiden University
The 1970s were a decade of political and ideological turmoil, with ‘liberation movements’ active in Africa, Islamist insurgencies in the Near East (e.g., Iran) and civil rights and leftist student protests across Western countries. In contrast to the latter movements in the West, many of the Marxist-inspired insurgent or liberation movements in Africa (Angola, Mozambique, Guinee-Bissau, Congo Republic, Ethiopia, and others) led to political regime changes and major socio-economic effects (e.g., land reforms, nationalisation). This notable conjuncture of global protest and political change in the 1970s evokes questions: why this timing, which actors, and what results did these ‘upheavals’ have? Did they lead to more ‘democracy’ or to socio-economic advancement, and what were the long-term (un) foreseen societal effects?

In this lecture, Jon Abbink will discuss the complex but influential case of Ethiopia, a never-colonized African country, which went through a phase of violent ‘revolution’ since 1974 and subsequent years, the (overall) negative effects of which are still felt today. The ‘thesis’ of this lecture is that the 1970s rupture was a significant one and only ‘progress’ in a very limited sense of the word; it set the country on a problematic political and societal course that also affected the wider stability of Northeast Africa and the Red Sea basin.