Belangen van staten: inzicht in wereldpolitiek
Alle spelers op het wereldtoneel opereren strategisch om hun belangen veilig te stellen. Politicologen aan de Universiteit Leiden maken dit grillige krachtenspel inzichtelijk. Hun onderzoek helpt kiesgerechtigden, Ngo’s, overheden en internationale organisaties om slimme keuzes te maken in een complexe en snel veranderende wereld.
Staten in een geglobaliseerde wereld
Hoe kunnen mensenrechten en menselijke waardigheid worden beschermd in een wereld die dikwijls wordt geplaagd door geweld en intolerantie? Krijgen autoritaire regimes weer de bovenhand? Kan de Europese Unie de veelheid aan uitdagingen op gebied van economie, migratie, geopolitieke onrust en onvrede onder kiesgerechtigden overwinnen? Hoe kunnen aan elkaar verbonden gemeenschappen omgaan met gewelddadig extremisme? Welke factoren vormen het buitenlands beleid van opkomende democratieën zoals Brazilië en India? Dit is slechts een greep uit de vragen die worden onderzocht door politicologen van de Universiteit Leiden. Hun onderzoek helpt kiesgerechtigden, Ngo’s, overheden en internationale organisaties om slimme keuzes te maken in een complexe en snel veranderende wereld.
Hoe bevorder je respect voor mensenrechten?
Sinds de holocaust en het einde van de Tweede Wereldoorlog hebben regeringen veel verdragen besproken en ondertekend die hen verplichten om alle mensen humaan te behandelen. De Leidse politicoloog Daniel Thomas verrichtte baanbrekend onderzoek naar de manieren waarop deze verdragen activisten en organisaties, die veranderingen willen bewerkstelligen in autoritaire staten, ondersteunen. Thomas onderzocht welke bijdrage van de Helsinki Akkoorden (1975) leverden aan het einde van het communistisch regime in Oost-Europa en de Sovjet-Unie, en ontdekte dat normen voor internationale mensrechten een 'taal' voor hervormingen bieden die toegankelijk is voor een groot aantal maatschappelijke actoren. De normen bieden een juridische rechtvaardiging voor hervormingspogingen die moeilijk is voor staten om terzijde te schuiven, zelfs als leiders liever een status quo willen behouden. Dit 'Helsinki-effect' laat zien dat internationale wetgeving, ook als dit geen directe oplossingen aandraagt tegen onderdrukkende regimes, toch middelen biedt om de discussie tussen staat en samenleving te veranderen en een basis te leggen voor duurzame politieke veranderingen.
Maar autoritaire regimes slaan terug. Thomas onderzoekt nu hun pogingen om het Helsinki-effect tegen te gaan door hun stem te laten horen binnen internationaal recht en organisaties.
Kan de Verantwoordelijkheid tot Bescherming gezien worden als internationale norm?
Universitair docent Theresa Reinold onderzocht de rol van invloedrijke staten in het promoten van de Responsibility to Protect (R2P) als internationale norm en de implicaties daarvan voor de soevereiniteit van staten en internationale wetgeving. Reinold stelt dat R2P voorlopig nog niet gezien kan worden als een internationale norm omdat niet duidelijk is wat de inhoud van zo’n dergelijke norm zou zijn. Ondanks deze onduidelijkheid stelt Reinold dat de R2P er wel voor heeft gezorgd dat het lastig wordt voor de internationale gemeenschap om hun ogen neer te slaan wanneer een humanitaire crisis zich voordoet.
Blijft de EU bestaan?
De EU, lange tijd beschouwd als bolwerk van vrede en
vooruitgang, wordt nu verscheurd door meerdere en schijnbaar niet te stoppen crises. De Leidse politicoloog Hans Vollaard onderzoekt of en hoe de EU uiteen zal vallen. Zijn conclusie is helder: de meeste lidstaten zullen in de EU blijven omdat ze geen alternatief zien, hoewel ze kritisch zijn over de EU in zijn huidige vorm. Alleen de meerderheid van de Britten denken dat ze beter af zijn zonder de EU. Aan de andere kant zouden staten kunnen besluiten om hun financiële bijdrage aan de EU terug te brengen of om niet meer te voldoen aan Europese normen en wetgeving. Hoewel Vollaard verwacht dat de EU de huidige problemen zal oplossen, zou het een sterk verminderd verbonden unie kunnen worden.
Welke dreiging vormt gewelddadig extremisme en hoe kunnen aan elkaar verbonden gemeenschappen zichzelf beschermen?
Vrijwel elke dag horen we berichtgeving over bedreiging van personen en sociale stabiliteit in Europa door gewelddadige extremisten. “Radicalisering” en “gewelddadig extremisme” zijn nieuwe termen voor het al bekende fenomeen van politiek geweld, zegt de Leidse politicoloog Francesco Ragazzi, die onderzoekt of contraterrorisme-beleid onbedoelde en ongewenste effecten heeft, waaronder het ondermijnen van kernwaarden van democratische samenlevingen. Recent Europees beleid als antwoord op terrorisme heeft de neiging zich te richten op specifieke bevolkingsgroepen, wat polarisatie, uitsluiting en marginalisatie in de hand werkt. Zo wordt het probleem van gewelddadig extremisme misschien juist vergroot. Bovendien werpt het beleid, dat zich uitstrekt van wetshandhavers naar leraren, dokters, sociaal werkers en religieuze leiders, vragen op over hoe de activiteiten van gewelddadige groeperingen kan worden tegengegaan terwijl basiselementen van de democratie, zoals vrijheid van meningsuiting, onderwijs en geloof, kunnen worden behouden.
Welke factoren vormen het buitenlands beleid van opkomende democratieën zoals Brazilië en India?
Ook al zijn onderzoekers het met elkaar eens dat nieuwe machten een grote rol zullen spelen in de 21ste eeuw, kreeg het onderzoek naar China de laatste jaren de overhand en zijn landen als India en Brazilië onbelicht gebleven omdat ze democratieën zijn. De complexe interne structuur van de staat India en de voorkeuren voor het buitenlandbeleid van binnenlandse groepen zullen een grote invloed hebben op het Indiase buitenlandbeleid in de komende jaren, zeggen politicologen Nicolas Blarel en Niels van Willigen. Zij bestuderen hoe regionale partijen hun invloed in politieke coalities gebruiken om de richting van het buitenlandbeleid te bepalen. Dat zal resulteren in beleid dat nu nog moeilijk te voorspellen is, maar niet te vergelijken zal zijn met dat van China, waar de regeringspartij zijn eigen koers vaart. Inzichten in de situatie in India kan inzicht geven in het buitenlandbeleid van andere opkomende staten die zich ontworstelen aan autoritaire regimes (Bangladesh, Brazil, Indonesia en Pakistan) of die de overstap maken naar een coalitieregering na een lange tijd bestuurd te zijn door een democratisch gekozen één partij-regering (Japan, Mexico).