Maatwerk: balanceren tussen regel en realiteit
Als algemene wet- en regelgeving niet meer aansluit bij individuele situaties, kan maatwerk dan een oplossing bieden? In het themanummer ‘Maatwerk’ van Boom Bestuurskunde, zijn onderzoekers aan de slag gegaan met de vragen die maatwerk in publieke organisaties met zich meebrengt. Het symposium ‘Maatwerk onder maatschappelijke druk’ op 20 februari stond in het teken hiervan.
De volle zaal wordt verwelkomd door Jet Bussemaker, hoogleraar wetenschap, beleid en maatschappelijke impact, in het bijzonder in de zorg. Het symposium is georganiseerd door de Health Governance onderzoeksgroep binnen Health Campus Den Haag. Bussemaker: ‘Het is mooi dat we met het onderzoek voor dit themanummer de samenwerking tussen verschillende faculteiten kunnen versterken. Transdisciplinair werken is noodzakelijk om de uitdagingen in publieke organisaties te onderzoeken.’
Maatwerk als gelaagd begrip
Een van deze uitdagingen is maatwerk. Publieke organisaties voelen steeds meer druk om maatwerk te leveren, dit lijkt immers het toverwoord om burgers beter te helpen. Universitair docenten Lianne Visser en Bernard Bernards nemen de zaal mee in de gedachtegang achter het themanummer ‘Maatwerk’. In de artikelen willen ze niet blijven hangen in de goed- of foutdiscussie over maatwerk, maar juist ingaan op wat het daadwerkelijk betekent om maatwerk te leveren. Bernards benoemt dat we ‘maatwerk moeten zien als een gelaagd begrip waarover geen eenduidige definitie bestaat. Dit kan bijvoorbeeld leiden tot miscommunicatie en verminderde samenwerking tussen uitvoerend professionals, managers en beleidsmakers. Tegelijkertijd is het belangrijk om binnen de gestelde kaders te verkennen welke mogelijkheden er wel zijn.’ Zo liggen er veel knelpunten binnen een organisatie over hoe maatwerk in te bedden. Welke sturingsstructuur is er nodig om zowel de uitvoerend professional als de burger te ondersteunen? ‘Managers kunnen een hitteschild vormen door niet alle verantwoordingseisen op te leggen aan uitvoerend professionals, ze kunnen beter in gesprek gaan over wat haalbaar is’, aldus Visser. Daarnaast vindt kritische reflectie van de uitvoerend professional te weinig plaats, ‘ze durven wel samen tot een oplossing te komen, maar kritische vragen stellen over wat echt werkt, gebeurt te weinig’.
Paneldiscussie
Daarna is het tijd voor een paneldiscussie met Jet Bussemaker, Bregje Mooren van de Gemeente Den Haag en Bernard ter Haar, bestuurder en voormalig topambtenaar. Moderator Eduard Schmidt legt de drie een aantal stellingen voor, onder andere: ‘om maatwerk te kunnen leveren is vooral gedragsverandering nodig van managers en bestuurders in plaats van professionals’. Volgens Mooren is maatwerk inderdaad beter met elkaar te organiseren, ‘maar dat vraagt wat van managers en bestuurders. Dit is nog onontgonnen terrein, dus welke vragen we hiervoor moeten stellen is een zoektocht’. Bussemaker sluit zich hierbij aan: ‘op alle lagen in de organisatie moet je het gesprek voeren over hoe je dat op een goede manier gaat doen, anders leidt het tot willekeur’. Een van de andere stellingen gaat in op deze willekeur. Moeten we accepteren dat maatwerk tot willekeur leidt? Volgens Ter Haar hoeft dat niet, ‘je moet accepteren dat het stelsel slechter aansluit bij behoeftes als de problematiek ingewikkelder wordt, en dan is maatwerk een oplossing zonder dat dit per se willekeur met zich meebrengt’. Daarnaast erkennen de panelleden dat deze discussie ook bottom-up gevoerd moet worden, dus beginnen bij de behoeftes van de burger en vanuit daar verder de organisatie in.
De reacties van de panelleden laten zien hoe complex en gelaagd maatwerk is, precies wat in het themanummer naar voren komt. Door hier aandacht aan te blijven besteden wordt maatwerk verbeterd, nu en in de toekomst.
Meer lezen?
Alle artikelen uit het themanummer van Boom Bestuurskunde zijn hier terug te lezen.
Themanummer 'Maatwerk'