Indonesische verzetsheld en Leids student Irawan Soejono krijgt gezicht
De Oorlogsgravenstichting publiceert dit jaar ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan wekelijks een portret van een oorlogsslachtoffer. Op 24 januari werd de tekening van Irawan Soejono, Leids student en Indonesisch verzetsstrijder, onthuld op de Leidse begraafplaats Groenesteeg, de plek waar Soejono na zijn dood kort begraven lag.
Op Soejono’s 102e geboortedag, 24 januari, overhandigde compositietekenaar Annet Ardech het portret van Soejono aan universiteitshistoricus Pieter Slaman. De Oorlogsgravenstichting had Ardesch gevraagd het gezicht te tekenen. Dit was een bijzondere opdracht, omdat er maar twee foto’s bekend zijn van Irawan Soejono: een familiefoto waarop hij tien jaar oud was en een foto na zijn overlijden, in de kist. Beide geven ze geen duidelijk beeld van het uiterlijk van Soejono, maar Ardesch heeft op basis van deze twee foto’s een portret gemaakt van hoe Soejono eruit moet hebben gezien.
Hélène Briaire van de Oorlogsgravenstichting bespreekt bij de overhandiging het belang van de tekening: ‘Zelfs na contact met zijn familie in Indonesië hebben we geen goede foto van Soejono kunnen achterhalen. Voor het portret dat wij maakten ter ere van het jubileum vonden wij het belangrijk om hem een gezicht te geven. Dat is gelukt aan de hand van familiefoto’s en de foto in de kist’.
Oorlogshelden
Slaman wilde graag het portret namens de universiteit in ontvangst nemen. Volgens hem is het belangrijk om Soejono te herdenken: ‘De universiteit heeft verschillende oorlogshelden die we steeds herinneren, denk maar aan Cleveringa of Telders. Maar de Indonesische studenten zijn in de vergetelheid geraakt. Zij hadden het tijdens de oorlog erg zwaar, omdat ze vaak geen geld en geen vangnet van familie in de buurt hadden. Daarnaast streden ze met de Perhimpoenan Indonesia naast de bevrijding van Nederland, ook voor de onafhankelijkheid van Indonesië. Dit was een onpopulair standpunt in die tijd. Ook deden verzetsstrijders die bladen zoals De Bevrijding maakten en distribueerden ontzettend belangrijk en lastig werk. Het is dus goed dat we nu ook bij hen stilstaan’.
Irawan Soejono werd in 1920 geboren op Oost-Java, in een vooraanstaand gezin: zijn vader was lid van de Volksraad van Nederlands-Indië. Nadat het gezin naar Nederland verhuisde, startte Soejono in 1940 met zijn studie in Leiden. Tijdens de oorlog sloot hij zich aan bij het verzet in Leiden, samen met andere Indonesische studenten. De schuilnaam van Soejono is ‘Henk van de Bevrijding’: hij werd actief voor het verzetsblad De Bevrijding van Perhimpoenan Indonesia, de Indonesische studentenorganisatie in Nederland. Zij hanteren de leus ‘Eerst Nederland bevrijden, dan Indonesië’. Voor deze verzetsstrijders was de oorlog niet afgelopen met de bevrijding van Nederland in 1945, zij vochten daarna door voor de onafhankelijkheid van Indonesië.
Soejono maakte die strijd nooit mee. Op 13 januari 1945, als hij op de fiets onderweg is met onderdelen voor een typemachine, stuit hij op de Breestraat op een razzia. Hij probeert te vluchten, maar wordt gezien door een Duitse soldaat van de Wehrmacht. Op de Boommarkt wordt hij doodgeschoten. De leden van zijn strijdgroep veranderen hun naam daarna in ‘Groep Irawan’.
Tekst: Lisanne Bos
Foto's: Monique Shaw