Gedeelde identiteit, de vorming van onze jeugd en toekomst, ontwikkeling van wetenschap en techniek: over zulke gevoelige onderwerpen gaat het in het onderzoek naar 100 jaar OCW. Juist op deze gebieden hebben de vele geestelijke en politieke stromingen in Nederland altijd hun eigen koers willen bepalen. 

Een groot deel van de negentiende eeuw was de Nederlandse politiek in de greep van de vraag wie het op dit gebied voor het zeggen had. Er zat uiteindelijk in 1917 niets anders op, dan allemaal een stukje in te schikken en alle stromingen hun eigen inhoudelijke invulling te laten geven aan onderwijs, cultuur en wetenschap. Zij mochten dat doen op kosten van de hele gemeenschap.

Op 25 september 2018 is het precies een eeuw geleden dat Nederlands eerste minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschap J.Th. de Visser aantrad om deze ‘onderwijspacificatie’ uit te werken in een nieuw bestel. Geen gemakkelijke taak, want hoe doe je dat? Hoe voer je centraal beleid op een terrein waar iedereen baas in eigen huis mag zijn? En kunnen al die vrije scholen, cultuuruitingen en wetenschappers wel helpen om maatschappelijke problemen aan te pakken, zoals de politiek en samenleving het graag zien? Het maken van OCW-beleid is nog altijd een voortdurend balanceren tussen vrijheid en sturing, tussen zelfbeperking en dadendrang.

Bij het honderdjarig bestaan van het Ministerie van OCW zal een overzichtswerk verschijnen waarin wordt teruggeblikt èn vooruitgekeken op het OCW-beleid sinds 1918. Auteurs zullen hun licht laten schijnen op de vrijheden en de politieke sturingsmogelijkheden binnen het bestel, in verleden, heden en toekomst. De bundel staat onder redactie van historicus dr. Pieter Slaman, en zal bijdragen bevatten van auteurs uit verschillende wetenschappelijke vakgebieden. Het onderzoek wordt begeleid door een redactieraad onder voorzitterschap van prof. dr. Geert ten Dam. Lees hier het resultaat: 'In de regel vrij. 100 jaar politiek rond onderwijs, cultuur en wetenschap'.

Met dr. Adriaan in 't Groen MPA werkt Pieter Slaman bovendien aan een reeks portretjes van ministers, die in het boek worden opgenomen. Telkens wordt een geschilderd of getekend portret uit de collectie van het Ministerie van OCW gepaard met een geschreven portret op basis van interviews. Zo ontstaat een beeld van dit bijzondere ambt, van de mensen erachter en van de vele manieren om het in te vullen. Deze beelden van bewindslieden worden gespiegeld door ook andere ‘getuigen van de tijd’ uit het domein van onderwijs, cultuur en wetenschap te portretteren. Het eerste portret van Willy van Lieshout is verschenen in de reeks Tijdsbeelden Hoger Onderwijs; Eburon. Hierin wordt een beknopt overzicht gegeven van 50 jaar Hoger Onderwijs.

Pieter Slaman is als docent en onderzoeker verbonden aan het Leiden University Dual PhD Centre te Den Haag, waar een aanvullend opleidings- en begeleidingsprogramma wordt geboden aan duale promovendi, die beroepspraktijk en wetenschap met elkaar verbinden. Hij is medeauteur van Kansen in het Koninkrijk, Studiebeurzen 1815-2015.