Zwaartekracht-subsidie voor vernieuwende blik op sociale en ethische uitdagingen van nieuwe technologie
Topwetenschappers op het gebied van ethiek en filosofie van technologie gaan aloude filosofische kernbegrippen herzien, zoals autonomie, rechtvaardigheid en verantwoordelijkheid, die door technologische ontwikkelingen worden uitgedaagd. Ze ontvangen daarvoor een bijdrage van 17,9 miljoen euro uit het Zwaartekracht-programma van het Ministerie van OCW. De Leidse hoogleraren Thomas Bäck en Catholijn Jonker nemen deel aan het programma.
Het onderzoeksprogramma moet leiden tot een vernieuwende blik en meer grip op de grote veranderingen die nieuwe technologieën op het gebied van bijvoorbeeld kunstmatige intelligentie, synthetische biologie en klimaattechnologie teweegbrengen. Het programma heeft een looptijd van tien jaar en is een samenwerking van onderzoekers van de Universiteit Twente, TU Delft, Universiteit Utrecht en TU Eindhoven, waarin ook Wageningen University & Research, Universiteit Leiden en Universitair Medisch Centrum Utrecht deelnemen.
Disruptieve technologie
Nieuwe technologieën schieten momenteel als paddenstoelen uit de grond. Denk aan innovaties op het gebied van kunstmatige intelligentie, robotica, nanogeneeskunde, moleculaire biologie, neurotechnologie en klimaattechnologie. Het zijn uiteenlopende voorbeelden met één ding gemeen: ze hebben de potentie om grote veranderingen teweeg te brengen in het dagelijks leven, zowel sociaal, cultureel als economisch. Ze leveren mogelijk een positieve bijdrage aan grote wereldvraagstukken als klimaatverandering en de uitputting van grondstoffen. Maar ze roepen ook ingewikkelde morele vraagstukken op die vragen om ethische reflectie. Elementaire onderscheiden als de grens tussen natuurlijk en kunstmatig en de perceptie van vrijheid en verantwoordelijkheid worden beproefd en waarden als privacy, vrijheid en gelijkheid kunnen onder druk komen te staan.
Heroriëntatie
De onderzoekers spreken van een 'heroriëntatie op het gebied van de ethiek van technologie'. Ze gaan binnen het programma nieuwe methoden ontwikkelen die noodzakelijk zijn om de ontwikkeling en implementatie van de nieuwe generatie disruptieve technologieën beter te begrijpen, moreel te kunnen evalueren en te kunnen interveniëren in de wijze waarop de technologie zich verder ontwikkelt. Dit omvat het ontwikkelen van een benadering om ethische en filosofische aspecten van disruptieve technologie die breed toepasbaar is. Ook gaat het om samenwerking tussen ethici, filosofen en technisch wetenschappers gericht op het vinden van betere methoden voor verantwoorde en duurzame innovatie. Een doel van het programma is verder om in brede zin de ethiek en filosofie te vernieuwen door te onderzoeken hoe klassieke ethische waarden en filosofische begrippen uitgedaagd worden door moderne technologie.
Koplopers
Het programma is niet alleen uniek voor Nederland, ook internationaal. De Nederlandse wetenschappers behoren tot de wereldtop in hun vakgebied; in het ethisch en filosofisch duiden van nieuwe technologie en hun impact op de samenleving alsmede in het ontwikkelen van kaders voor verantwoorde innovatie.
Philip Brey, hoogleraar filosofie en ethiek van technologie aan de Universiteit Twente en programmaleider van het Ethics of Socially Disruptive Technologies, zoals het project officieel heet: 'Met deze subsidie kunnen wij ons vakgebied vernieuwen zodat het beter kan bijdragen aan verantwoorde innovatie. De grootste vernieuwing in het programma zit in het idee dat de technologie onze basisbegrippen en basiswaarden uitdaagt en beïnvloedt. Dat vraagt dat we deze eerst moeten actualiseren voor we ze gebruiken om er de technologie mee te bestuderen.'
bron: Universiteit Twente