26 miljoen voor onderzoek naar impact van niet-genetische factoren op gezondheid
Wie krijgen bepaalde chronische ziektes, en wie niet? Dat is voor dertig procent afhankelijk van erfelijkheid en voor maar liefst zeventig procent van factoren van buitenaf. Een Nederlands onderzoeksconsortium krijgt 18 miljoen euro toegekend vanuit de prestigieuze Zwaartekrachtsubsidie om die externe factoren te bestuderen, waar de deelnemers 8 miljoen bijleggen. Leids hoogleraar Thomas Hankemeier is een van de aanvragers van het programma.
Ontstaan van chronische ziekten
Het consortium gaat onderzoeken welke factoren van het exposoom belangrijk zijn voor gezondheid en hoe deze factoren werken. Het exposoom zijn factoren uit het dagelijks leven als eten en drinken, de lucht die we inademen, onze sociale interacties en leefstijlkeuzes zoals roken en lichaamsbeweging. Ook de biologische reactie van het individu op deze factoren is onderdeel van het exposoom. Over dat exposoom, en dus het ontstaan van chronische ziekten, is nog veel onbekend.
Hart-en vaatziekten en diabetes
Programmaleider Roel Vermeulen, hoogleraar aan de Universiteit Utrecht en Universitair Medisch Centrum Utrecht: ‘Mensen maken in hun dagelijks leven allerlei keuzes die een grote invloed hebben op hun gezondheid. Dankzij de toekenning zijn we in staat om alle niet-genetische risicofactoren voor de gezondheid van Nederlanders in kaart te brengen.’ Over het menselijk genoom is al veel bekend, de onderzoekers willen nu ook het menselijk exposoom voor het eerst systematisch analyseren. ‘We weten dat de ziektelast van mensen met een chronische ziekte voor het grootste deel wordt beïnvloed door het exposoom. Daarom is deze toekenning zo belangrijk. We starten met onderzoek naar de oorzaken van hart- en vaatziekten en diabetes type 2. De technieken en inzichten uit dit onderzoek kunnen ook worden toegepast op andere chronische aandoeningen.’
Samenwerking
Vermeulen benadrukt hoe gecompliceerd het onderzoek is. ‘Het ontrafelen van de impact van niet-genetische factoren op onze gezondheid is niet eenvoudig, maar met deze unieke samenwerking tussen geneeskundigen, moleculair biologen, epidemiologen, geografen en chemici denken we dat het moet lukken.’ Het onderzoeksteam opereert onder leiding van Vermeulen en vijf andere topwetenschappers. Behalve Hankemeier zijn dat Mei-Po Kwan (Universiteit Utrecht), Rick Grobbee (Universitair Medisch Centrum Utrecht), Sasha Zhernakova (Universitair Medisch Centrum Groningen, RUG) en Joline Beulens (Amsterdam UMC). De deelnemende instituten leggen zelf 8 miljoen euro bij de toegekende 18 miljoen.
Leidse expertise
Thomas Hankemeier (LACDR) zal metabolomics gebruiken om de omgevingseffecten in bloed te meten, en te onderzoeken welke factoren die gezondheid and haart-en vaatziekte voorspellen. ‘Wij willen met metabolomics en organs-on-chip-modellen de onderliggende mechanismen ontrafelen hoe omgevingsfactoren tot ziektes leiden. Die modellen kunnen helpen om mogelijke opties voor preventie van ziekten te zoeken,’ zegt Hankemeier. ‘Uiteindelijk willen we metabolomics zoveel verder ontwikkelen en goedkoper maken dat we grotere bevolkingsgroepen in Nederland op deze manier kunnen screenen.’