In vogelvlucht
De oudste universiteit van Nederland werd opgericht op 8 februari 1575 in de Leidse Pieterskerk. Dit gebeurde tijdens de Tachtigjarige Oorlog, de opstand van de noordelijke provincies tegen de Spaanse overheersing.
Oprichting (1575)
Willem van Oranje vond dat de republiek een universiteit nodig had om goede geestelijken en andere bekwame lieden op te leiden. Want sinds de Nederlandse opstand konden protestantse studenten niet meer terecht aan de universiteit in het katholieke Leuven.
Waarschijnlijk was de universiteit een geschenk aan Leiden voor het verzet tegen de Spanjaarden. De brief van Willem van Oranje aan de Staten-Generaal over de oprichting bevindt zich nog altijd in de universiteitsbibliotheek.
Het wonder van Europa
Dankzij politieke en religieuze vrijheid groeide de universiteit binnen 75 jaar uit tot ‘Het wonder van Europa’. Deze ontwikkeling viel samen met de Gouden Eeuw en was gebaseerd op drie pijlers:
- Economische groei
- Vrijheid van woord
- Culturele en wetenschappelijke groei
Academiegebouwen
Het eerste academiegebouw was een voormalig klooster op de hoek van het Rapenburg en het Begijnhof. Hier bevonden zich ook het beroemde anatomisch theater en de schermschool. In 1581 verhuisde de universiteit naar het Academiegebouw aan het Rapenburg .
Onderwijs in de 16e en 17e eeuw
In de zestiende en zeventiende eeuw kwamen studenten uit heel Europa naar Leiden. De academie was de toonaangevende protestantse universiteit en had drie faculteiten:
- Theologie
- Rechtsgeleerdheid
- Medicijnen
Al het onderwijs werd in het Latijn gegeven en studenten konden op een aantal plekken terecht voor lessen: in de bibliotheek, het anatomisch theater, de Hortus Botanicus en de scherm- of ingenieursschool. De meeste studenten woonden rond de Pieterskerk, het Quartier Latin van Leiden.
18e eeuw: bloei en stabilisatie
Rond 1700 beleefde de universiteit een intellectuele bloeiperiode. Descartes en Newton waren bronnen van inspiratie. Leidse professoren als Boerhaave gebruikten als eersten zelfgemaakte instrumenten voor proeven met elektriciteit en stoom. De universiteit bouwde laboratoria voor fysica en chemie.
In de loop van de achttiende eeuw moest de universiteit haar internationale ambities bijstellen. De economie stagneerde en de arbeidsmarkt zakte in. Het aantal inschrijvingen liep terug en studeren was alleen weggelegd voor een kleine, welgestelde elite
Tumult in de 19e eeuw
De negentiende eeuw was een rumoerige periode. De universiteit marcheerde met de patriotten en waaide mee met de Fransen. Maar na de Franse tijd herrees de academie. De economie trok aan en rond 1875 was zij opnieuw een van de grootste universiteiten van Europa.
Praktisch onderzoek leidde helaas een kwijnend bestaan. Halverwege de eeuw benadrukten de archeoloog Reuvens en de jurist Thorbecke het belang van groei en verandering. Met de bouw van een fysiologisch laboratorium en de nieuwe Sterrewacht ontstond weer samenhang tussen onderwijs en onderzoek.
De Tweede Gouden Eeuw (1876 - 1940)
De onderwijswet van 1876 gaf het onderwijs een nieuwe impuls. Voorzieningen werden vernieuwd en uitgebreid. De universiteit liet de bibliotheek en het Academiegebouw verbouwen en er kwamen nieuwe laboratoria.
In de jaren twintig van de 20e eeuw verwierf de universiteit een internationale toppositie. Uit Leiden kwamen veel Nobelprijswinnaars en beroemde hoogleraren. Namen als Lorentz, Kamerlingh Onnes, Einstein, Ehrenfest, De Sitter, Oort, Huizinga, Einthoven en Oort spreken nog altijd tot de verbeelding.
1940 tot nu
Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog sloot de Duitse bezetter de universiteit. Aanleiding was de beroemde protestrede van Cleveringa. Hierin protesteerde hij tegen het ontslag van zijn Joodse collega’s. De hoogleraar hield het motto van de universiteit in ere: Bolwerk van vrijheid.
Naoorlogse groei zorgde opnieuw voor veranderingen. Oude gebouwen kregen nieuwe bestemmingen en aan de rand van de stad ontstond een nieuw kenniscomplex. Met een nieuw academisch ziekenhuis en laboratoria voor wiskunde, scheikunde en natuurkunde.
In 1998 richtte de Universiteit Leiden de Campus Den Haag op. Het opleidingenaanbod sluit nauw aan bij de thematiek van de Hofstad: vrede, recht en veiligheid. Inmiddels bieden 6 van de 7 van de faculteiten van de Universiteit Leiden opleidingen aan in Den Haag.
Meer weten over de universiteit nu? Bekijk de website Over ons.