Publicatie
Asperger’s kinderen
Onlangs verklaarde Niels Springveld, zelf ‘autist van het Aspergertype’, in Trouw dat hij het helemaal gehad heeft met Hans Asperger. Hij wenst zich niet meer te identificeren met de ontdekker van het hoogfunctionerend autisme die in zijn tijd nog sprak over zijn kinderen als ‘professortjes’. Hoe viel Asperger zo uit de gratie bij een van de mensen met autisme die eerder juist waardering had voor diens werk?
- Auteur
- Annemieke van Drenth
- Datum
- 26 maart 2020
Voor de ‘ontdekkers’ van austime zoals Leo Kanner, Hans Asperger en in Nederland Ida Frye vormde de medische blik een inspiratiebron voor de diagnose van autisme. Maar het ging hen ook om een pedagogische benadering van problemen in de ontwikkeling van kinderen. In de praktijk van de zogenoemde Child Guidance Clinics in de VS en de UK, maar ook in de Medisch Opvoedkundig Bureau’s in Nederland, werkte men aan het ‘heil’ van gezinnen en kinderen.
In de Duitse traditie, waarin zowel Kanner als Asperger waren opgeleid, werd gesproken van ‘Heilpädagogiek’. Asperger duidde zijn kinderen ook wel aan als ‘Autistischen Psychopaten’. Maar tevens behoedde hij velen van hen voor al te negatieve oordelen.
Asperger’s nazi-betrokkenheid
Onderzoek van twee historici, de Oostenrijker Herwig Czech en de Amerikaanse Edith Sheffer, toont echter aan dat wat misschien gold voor de vroege jaren dertig, niet meer opging voor Asperger’s activiteiten na de overname van Oostenrijk door de nazi’s in 1938. Het gedachtengoed van ‘Blut und Boden’ rukte snel op. In 1940 richtten nazi-artsen een speciale kinderkliniek in, ‘Am Spiegelgrund’ genaamd. Daar werd begonnen met de uitvoering van een eugenetisch programma gericht op mentaal beperkte kinderen.
Gedurende de Tweede Wereldoorlog kwamen er bijna 800 van deze kinderen om, veelal na medische experimenten op hen. Asperger was niet alleen betrokken bij advisering aan de nazi’s over plaatsing van deze kwestbare kinderen in Am Spiegelgrund. Naast de 44 kinderen die met zijn advies van elders waren opgenomen en daar de dood vonden, kwamen ook twee van de negen kinderen uit zijn eigen kliniek om in Am Spiegelgrund.
Machtsmisbruik
Eén van die twee kinderen was Herta Schreiber, een meisje van twee-en-half jaar oud. Schrijnend voor het misbruik van zorgende macht was dat niet alleen Asperger de plaatsing van het meisje in Am Spiegelgrund ‘absoluut noodzakelijk’ achtte. Ook moeder verklaarde dat haar kind wellicht beter af was zo. Asperger schreef in zijn beschikking dat Herta haar moeder tot last was. Twee maanden na de opname stierf het meisje in Am Spiegelgrund. De officiële doodsoorzaak was een longontsteking.
Het lot van Herta en andere kinderen in Am Spiegelgrund vormt niet alleen voor professionals, maar ook voor ouders en anderen die het ‘heil’ van kinderen voor ogen hebben, een historische wake-up call. Macht en machtsmisbruik kunnen intieme vreemden worden, waardoor heil en onheil tamelijk onopgemerkt verweven met elkaar raken. Daarom vraagt Niels’ afstand van Asperger’s handelen ten aanzien van zijn ‘eigen kinderen’ om aandacht en respect.