‘Het verleden is lang niet zo omstreden geweest als nu’
Omstreden monumenten en ander erfgoed, protesten in Nederland in de vorige eeuw, discussies over de canon, Verlichting, slavernij, islam en centrale examens waren enkele onderwerpen binnen het thema van deze ICLON-nascholingsdag Geschiedenis.
Omstreden verleden
‘Omstreden verleden’ is een actueel thema voor geschiedenisdocenten, die vanuit het hele land naar Leiden waren gekomen. Na twee jaar uitstel door de pandemie was het ICLON van harte welkom om deze dag in het Rijksmuseum van Oudheden te organiseren.
Iconische gebouwen, standbeelden en straatnamen
Drs. Elise Storck (vakdidacticus Geschiedenis bij het ICLON Universiteit Leiden) opende deze nascholingsdag en introduceerde prof.dr. Maria Grever (Erasmus Universiteit Rotterdam en research fellow van het NL-Lab KNAW Humanities Cluster, Huygens Instituut), die ooit begon als docent Geschiedenis, nu emeritus hoogleraar is, maar het onderwijs nooit uit het oog verloor. Storck benadrukte dat het verleden nooit zo omstreden is geweest als nu, daar moeten we wat mee, maar daar kunnen we ook wat mee.
Grever gaf een lezing met als titel ‘Ontsokkelen, verplaatsen of laten staan? Historisch denken met omstreden monumenten’. Zij liet zien dat omstreden monumenten unieke kansen bieden om historisch denken bij leerlingen te stimuleren.
Peerke Donders
Grever bouwde haar betoog rond het standbeeld van Peerke Donders in Tilburg, een omstreden beeld waarover jarenlang is gediscussieerd. Het beeld laat een staande Peerke Donders zien, die zijn hand legt op een melaatse, zwarte, geknielde man met ontbloot bovenlichaam die omhoog kijkt naar een kruis dat Peerke omhoog houdt.
Het beeld beroert verschillende groepen, namelijk katholieke Tilburgers in de jaren 1920 die op zoek waren naar een held als tegenwicht tegen Hollandse minachting voor de katholieke identiteit van hun stad, congregaties en katholieke gelovigen die erkenning wilden laten zien voor het missiewerk, Surinaamse Nederlanders toen en nu die hem bewonderden om zijn zorg voor Afro-Surinaamse lepralijders, en tegenstanders in onze tijd die het zien als een verderfelijke uiting van kolonialisme en slavernij. Uiteindelijk heeft de gemeente een verklarend tekstbord bij het beeld geplaatst.
Tenslotte geeft Grever een aantal adviezen voor het onderwijs hoe verder te gaan met dit soort standbeelden:
- Koloniaal verleden in Nederland is aanwezig verleden, dat wis je niet zomaar uit.
- Publieke koloniale standbeelden vertellen oude verhalen en zijn een plek om te praten over nieuwe verhalen.
- Dekoloniseren van historisch besef: stimuleer besef van eigen bias en veranderende interpretaties in de loop der tijd.
- Betrek publieke omstreden standbeelden door middel van historisch denken in het onderwijs.
Workshops over omstreden onderwerpen
Over de dag werden nog meer workshops gegeven, konden deelnemers een museumrondleiding volgen en de informatiemarkt met verschillende uitgevers bezoeken.
Zo vertelden twee historici van de Universiteit Leiden over hun onderzoek: dr. Maartje Janse gaf een lezing over hoe verlichtingsideeën de samenleving, cultuur en politiek van Europa fundamenteel hebben veranderd en dr. Bart van der Steen gaf een lezing ‘Omstreden ontwikkelingen'. Dr. Lucas Petit (Rijksmuseum van Oudheden) besprak in zijn lezing omstreden erfgoed en museale ethische dilemma’s.
De workshop ‘De canon van Nederland: omstreden geschiedenis of een manier om met leerlingen over geschiedenis in gesprek te gaan?’ werd verzorgd door prof.dr. James Kennedy en dr. Hanneke Tuithof (Universiteit Utrecht). Ook een toetsdeskundige van het Cito, drs. Saskia de Boer, was aanwezig en ging in haar workshop in op het construeren van goede toetsvragen.
Dag van ontmoeting en samenwerking
Deze nascholingsdag Geschiedenis was als vanouds opgezet volgens het recept van een centrale lezing, gevolgd door een programma met lange pauzes voor onderlinge ontmoeting en uitwisseling en contacten met uitgevers, en een aanbod waarbij docenten konden kiezen voor lezingen, didactische workshops of een combinatie van beide. Het is een beproefd recept dat gezien de aanmeldingen en evaluaties nog steeds voorziet in een behoefte. Het is ook een dag van ontmoeting en samenwerking tussen vakdidactici van ICLON lerarenopleidingen, historici vanuit Leiden, Rotterdam, Utrecht en de Universiteit van Amsterdam, erfgoedsector (dit jaar het Rijksmuseum van Oudheden) en Cito.
In 2023 wordt weer een nascholingsdag Geschiedenis georganiseerd; houd hiervoor onze website en social media in de gaten.
Fotografie: Stefanie uit den Boogaard