Vaccinatiebeleid moet inspelen op motieven vaccinatie-weigeraars
Uit onderzoek van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), De Haagse Hogeschool en de Erasmus Universiteit blijkt dat ongeveer 15 procent van de Nederlanders niet gevaccineerd wil worden. Door kennis van lokale professionals zoals huisartsen beter te benutten, kunnen vaccin-weigeraars beter bereikt worden.
Ongeveer 15 procent van de deelnemers van een grootschalige onderzoek wil zich niet laten vaccineren tegen COVID-19 om diverse redenen. Ze staan uitgebreid beschreven in het onderzoeksrapport De maatschappelijke impact van COVID-19, waaraan onderzoekers van de LUMC-Campus Den Haag Britt Kraaijeveld en Jet Bussemaker meewerkten. De belangrijkste redenen om een vaccin te weigeren zijn volgens het onderzoek:
- Bezorgdheid om bijwerkingen op de korte of lange termijn, niet als ‘proefkonijn’ willen dienen.
- Vertrouwen in het eigen lichaam en immuunsysteem: geen vaccin nodig om zich tegen het virus te beschermen.
- Wantrouwen in de overheid en andere bij de vaccinatie betrokken instanties. Binnen deze categorie is er verscheidenheid: het gaat zeker niet alleen om complotdenkers. Diverse mensen geven zelf aan geen ‘wappie’ te zijn, maar wel hun twijfels te hebben bij de manier waarop de overheid de coronacrisis aanpakt en hoe vrijheden steeds meer ingeperkt worden.
- Religieuze overwegingen: niet willen vaccineren omdat mensen op god vertrouwen en niet willen ingrijpen.
Daarnaast is er onder deze groep ergernis over het feit dat vaccin-weigeraars en -twijfelaars snel als ‘wappie’ worden weggezet. Dit wakkert bij de respondenten het wantrouwen verder aan, omdat er in hun beleving geen ruimte is voor een genuanceerd tegengeluid.
Praktische obstakels bij het vaccineren
Uit gesprekken met huisartsen uit Den Haag en Rotterdam blijkt dat er voor veel mensen ook praktische obstakels zijn om zich te laten vaccineren. Zo was de verstrekte informatie over vaccinatie voor veel mensen in kwetsbare groepen te ingewikkeld. Ook waren priklocaties voor mensen uit kwetsbare wijken vaak moeilijk te bereiken.
In het onderzoek komt naar voren dat huisartsen kritisch zijn over het landelijke beleid waarin hun ervaring pas laat is ingezet voor het bereiken van moeilijk bereikbare doelgroepen. Bewoners hebben over het algemeen veel vertrouwen in hun huisarts. Hierdoor kunnen huisartsen een belangrijke rol spelen in de informatieverstrekking over de vaccins en daardoor de vaccinatiebereidheid vergroten.
Kostbare tijd is verloren gegaan volgens de huisartsen, omdat de campagne zich op de ‘grote massa’ richtte. Huisartsen hebben goede ervaringen met gerichte vaccinatie, waarbij de priklocatie naar mensen toekomt, bijvoorbeeld in moskeeën, op markten of de buurtsuper.
'Erken verschillende perspectieven'
De onderzoekers pleiten voor het erkennen van verschillende perspectieven op vaccineren. Daarnaast willen ze adviseren om op een onbevooroordeelde manier het gesprek met vaccin-weigeraars aan te gaan. Door meer inzicht in de motieven van verschillende doelgroepen kan de communicatie over vaccinatie ook beter afgestemd worden.
Het is van belang beschikbare kennis van de lokale samenleving te benutten. Huisartsen en andere professionals zoals wijkverpleegkundigen en maatschappelijk werkers zijn een onmisbare schakel in het bereiken van verschillende doelgroepen. Het is dan ook van belang dat zij nauw betrokken worden bij de vormgeving en uitvoering van het lokale vaccinatiebeleid.
Tekst: Leids Universitair Medisch Centrum
Over dit onderzoek
Het onderzoeksrapport ‘Voor mij geen corona-vaccin’ maakt onderdeel uit van het project De maatschappelijke impact van COVID-19. Dit onderzoek is mogelijk gemaakt door een subsidie van onderzoeksprogramma COVID-19 van ZonMw. Meer informatie over het onderzoek is te vinden op www.impactcorona.nl.
Het onderzoek is uitgevoerd door:
Marianne van Bochove, Hasse van der Veen, Katja Rusinovic (De Haagse Hogeschool)
Btissame el Farisi (Erasmus Universiteit Rotterdam)
Britt Kraaijeveld, Jet Bussemaker (Leiden Universitair Medisch Centrum – Campus Den Haag)
Naast bovengenoemde instellingen maken ook de Vrije Universiteit Amsterdam, Kieskompas en de gemeenten Den Haag en Rotterdam deel uit van het onderzoeksproject.
Op basis van de bevindingen is ook een aflevering van de podcast Studio Corona verschenen, te vinden via Spotify en Apple Podcasts.