Werken aan een gezonder Den Haag
In Den Haag zijn de verschillen op het gebied van gezondheid en welzijn groot. Een team onder leiding van Jet Bussemaker, hoogleraar op het gebied van beleid en maatschappij, wil daar wat aan te doen. De ‘schuttingen’ in het zorgstelsel moeten verdwijnen. Met name het Laakkwartier en Moerwijk moeten daarvan gaan profiteren.
Dit artikel is geschreven vóór het uitbreken van de coronacrisis.
Weinig geld, verouderde woningen, een ongezonde levensstijl en eenzaamheid. Het zijn zomaar wat problemen die vrij veel voorkomen in de minder welvarende wijken van Den Haag zoals Laakkwartier en Moerwijk. Een aanzienlijk deel van de bewoners heeft een migratieachtergrond. Hoe kunnen we de gezondheid in deze stadsdelen opkrikken? Hoogleraar Jet Bussemaker – Bestuurskunde en LUMC/Geneeskunde - en Annette de Boer, directeur van de GGD Haaglanden het initiatief voor Gezond en Gelukkig Den Haag (GGDH). Bussemakers leeropdracht is Wetenschap, beleid en maatschappelijke impact, in het bijzonder in de zorg.
GGDH is beslist geen project, zo benadrukken Bussemaker en De Boer. Het moet gaan om een ontwikkeling, een beweging die blijft doorgaan. Ze schetsen het huidige beeld van zorg en welzijn, bevolkt door bevlogen professionals wier taken echter behoorlijk strikt zijn afgebakend. Dit geldt ook voor de financieringsstromen. Zo wordt de zorg deels bekostigd door zorgverzekeraars, deels door de rijksoverheid en deels door gemeente; de welzijnstaken zijn voor rekening van de gemeente. Toch moeten de zorg en het sociaal domein elkaar vinden, aangezien er een nauwe relatie is tussen gezondheid en armoede. Daarnaast zijn er diverse burgerinitiatieven, waarvan een aantal zeer succesvol is (zie kader).
Verbinding maken
De rol van Bussemaker is enerzijds het proces aansturen en anderzijds onderzoek doen gedurende dat proces. 'Het gaat in de eerste plaats om verbinding leggen', zegt Bussemaker. Het daadwerkelijk slechten van de schuttingen is iets voor de langere termijn, aangezien dat een complete systeemverandering vereist. ‘Er is al veel te winnen als partijen elkaar kennen en soepel naar elkaar kunnen doorverwijzen zodat de patiënt de optimale hulp krijgt. Daar gaan we dus in Gezond en Gelukkig Den Haag het eerst aan werken.’
Focus
De focus van GGDH ligt voorlopig op twee wijken: Laakkwartier en Moerwijk. Daar in Den Haag doen gezondheidsproblemen in combinatie met sociale problemen zich het hevigst voor. Binnen de wijken ligt de nadruk op mensen met hart- en vaatziekten, kwetsbare ouderen en kwetsbare mensen met een meervoudige psychiatrische aandoening die daarnaast sociale en maatschappelijke problemen hebben.
Om gezondheid en welzijn te verbeteren zijn vier Thematafels opgezet waarin betrokkenen met elkaar praten, zoals als de gemeente Den Haag, de Stichting Transmurale Zorg (een ondersteuningsorganisatie voor zorgaanbieders in de regio Haaglanden), burgerinitiatieven, zorgverzekeraars en kennisinstellingen zoals de universiteit. De vier thema’s zijn: Preventie, Herontwerp systemen, E-health/ICT en Arbeidsmarkt en Onderwijs.
Verandering móét
Annette de Boer is voorzitter van de tafel Preventie. ‘Ik ben ervan overtuigd dat er op het gebied van gezondheid nog veel te winnen is in de wijken. We moeten heel goed luisteren naar wat de professionals in de zorg motiveert, wat zij nodig vinden en wat bij inwoners van Den Haag aansluit. We moeten naar een brede aanpak waarin ook problemen als armoede en schulden worden aangepakt. En het is belangrijk om de ontwikkeling te borgen zodat continuïteit gegarandeerd is.’ Bussemaker: ‘Wil goede zorg op termijn haalbaar en betaalbaar blijven, dan moet er iets fundamenteel veranderen. Partijen moeten veel meer gaan samenwerken. Veel zorgverleners realiseren zich dat. Met hen vormen we een community of the willing.’
Voorbeelden van particuliere projecten/burgerinitiatieven (ook) in Den Haag
De Nationale Diabetes Challenge, een initiatief van voormalig topvolleyballer Bas van de Goor: om mensen met diabetes meer te laten bewegen, kunnen ze zich aanmelden voor een wekelijkse wandeling, twintig weken lang. In Den Haag heet dit initiatief uiteraard de Haagse Diabetes Challenge.
Een huisartseninitiatief is Welzijn op recept. Geef mensen niet te snel een pil en kijk breder. Zijn er misschien welzijnsproblemen die zich uiten in lichamelijke klachten? Verwijs patiënten dan naar instanties die daarmee kunnen helpen. De huisarts blijft de patiënt een paar maanden volgen.
Ruisloze ouderenzorg wil voorkomen dat ouderen nodeloos op de spoedeisende hulp of in het ziekenhuis belanden: wijkverpleegkundigen bieden kwetsbare ouderen thuis meer complexere zorg. Zo ontlasten ze huisartsen en voorkomen ze onnodige bezoeken van ouderen aan ziekenhuizen.
Haagse vaten: rond patiënten met hartfalen hebben zorgverleners, van specialist in het ziekenhuis tot huisarts en wijkverpleegkundige, samenwerkingsafspraken gemaakt. Deze zijn vastgelegd in protocollen. Hierdoor is duidelijk wat elke zorgverlener, op welk moment in het proces moet doen. De aanpak wordt stap voor stap uitgebreid naar andere hart- en vaataandoeningen. Ook LUMC Campus Den Haag betrokken.
Lastige operatie
Eenvoudig wordt het niet. ‘Er zijn nu tegenstrijdige financiële en bestuurlijke prikkels waardoor een soort Catch 22, een paradoxale situatie, ontstaat’, aldus Bussemaker. De Boer: ‘Je moet de professionals meekrijgen in bewegingen die goed zijn voor de patiënt maar waar ze zelf niet per se profijt van hebben. Als mensen door ‘Ruisloze zorg’ (zie kader) minder vaak in het ziekenhuis belanden, raakt dat het verdienmodel van de specialist. Bussemaker: ‘En ik had een gesprek met een directeur van een verzorgingstehuis die zei: "Ik ben ook werkgever." We moeten kijken hoe we daarvoor gezamenlijke oplossingen kunnen bedenken.’
Bussemaker is blij met initiatieven, zoals die in het kader, die niet bestuurlijk werden opgelegd maar door burgers zijn genomen uit enthousiasme én noodzaak. ‘Het is belangrijk aansluiting bij die projecten te zoeken’, zegt Bussemaker, ‘en hen in de samenwerking te betrekken.’
Onderzoek
Bussemaker is nauw betrokken bijhet onderzoek dat GGDH sterker moet maken. In dit stadium wordt vooral goed naar de cijfers gekeken. Over Laakkwartier en Moerwijk is al veel bekend, onder meer uit onderzoek van de GGD en uit praktijkervaring met interventies. En uit het project Haagse Vaten is bijvoorbeeld naar voren gekomen hoeveel patiënten met hartfalen de komende jaren te verwachten zijn. Het effect van de intensieve samenwerking op aantallen patiënten en op de kosten is eveneens in kaart gebracht. Cijfers van de GGD over de gezondheidstoestand en het welbevinden van de inwoners van Den Haag zijn de basis voor het beleid van de gemeente en van de professionals in de wijken. Ook de gemeente en andere instanties houden cijfers bij. De analyse van de cijfers wordt gedaan door Bussemakers collega Jeroen Struijs van LUMC Campus Den Haag. Een van haar promovenda doet kwalitatief onderzoek: zij loopt mee in beide wijken en onderzoekt hoe professionals met elkaar en met de burgers communiceren. Wat zien burgers als goede gezondheid?
Vooruitgang geboekt
Bussemaker: ‘Na een jaar weten we nu welke problemen in Laakkwartier en Moerwijk het sterkst spelen, daarmee hebben we flinke vooruitgang geboekt.’ Maar daar blijft het niet bij. ‘We gaan van succesvolle projecten onderzoeken waarom ze werken. GGDH is een voortdurend leertraject waarin we wat niet werkt of lukt, snel achter ons willen laten en steeds verder willen bouwen op positieve ervaringen.’
Zie hier de hele factsheet van Den Haag Zuidwest
Tekst: Corine Hendriks
Mail de redactie