‘Onderwijs is een ambacht, geen bouwkundig vraagstuk’
Brandon Zicha (Leiden University College The Hague) was altijd al kritisch op het onderwijssysteem binnen universiteiten. Maar pas toen hij eind vorig jaar zijn Senior Kwalificatie Onderwijs haalde, kon hij goed beargumenteren wat er precies mis is.
Dit is deel drie van een serie interviews met docenten die recent hun Senior Kwalificatie Onderwijs hebben gehaald.
‘Wat maakt mij nou zo anders dan de rest?’ Regelmatig spookte die vraag bij Brandon Zicha door het hoofd. De docent aan het Leiden University College zat soms met zijn collega’s in overleg, en dan ineens kon hij boos worden, of in de woorden van de Amerikaan zelf: pissed off. ‘Dan ging het bijvoorbeeld over regeltjes en bureaucratie, terwijl ik gewoon onderwijs wilde geven. Zijn we hier kritische denkers of papiervreters aan het opleiden, vroeg ik me wel eens af.’
Niet langer een ‘jerk’
Maar pas nu snapt hij beter wát hem soms zo boos maakt. Voor zijn Senior Kwalificatie Onderwijs (SKO) moest hij een portfolio opbouwen, zijn cv updaten en bovendien een essay van zesduizend woorden schrijven. Al met al een ‘absurd pittig’ dossier dus, maar het gaf Zicha wel de kans om zijn gedachten over het onderwijs eens uit te kristalliseren, en op een rijtje te zetten wat hem zo frustreerde. ‘Het heeft mijn ideeën gerijpt en meer coherent gemaakt. En ik ben less of a jerk, want ik begrijp het beter en dat zullen mijn collega’s hopelijk ook wel merken.’
Vergis je niet, Zicha houdt van de universitaire wereld. Hij ziet universiteiten als culturele centra die essentieel zijn voor vrije samenlevingen, waar met enige afstand wordt gereflecteerd op de samenleving, en waar de herverpakte informatie vervolgens weer ten goede komt aan ons allemaal. En hij houdt in het bijzonder van het onderwijs. ‘Je staat heel dichtbij de studenten, en je hebt de verantwoordelijkheid om hun wereldbeeld te vormen. Dat is huge.’
Senior Kwalificatie Onderwijs
De SKO is een kwalificatie voor docenten die een leidende rol spelen in de ontwikkeling en vernieuwing van het onderwijs op curriculumniveau, dus overstijgend aan het eigen vakgebied. Hiervoor moeten docenten een portfolio maken, waarin zij laten zien dat zij voldoen aan vier eindtermen:
- Handelen vanuit de academische onderwijsomgeving
- Een didactisch ontwerp maken en uitwerken met oog voor de context van een curriculum
- Onderwijs voorbereiden en uitvoeren
- Impact op het onderwijs binnen een of meer opleidingen die het eigen onderwijs overstijgt
Daarnaast gelden de vereisten dat een docent al een Basiskwalificatie Onderwijs heeft, tenminste vijf jaar universitair onderwijs heeft gegeven in verschillende vakken en leerjaren, en daarbij verschillende onderwijsvormen heeft toegepast.
Obsessie met wetenschap
Maar juist daarom is hij bang. We verliezen langzamerhand de ziel van het hoger onderwijs, meent hij. ‘Universiteiten zijn veel te sterk gefocust op onderzoeksresultaten. Het is een ongezonde obsessie, en het is mij onduidelijk wie er profijt van heeft. Het is in ieder geval duidelijk dat het grote publiek opmerkelijk ongeïnteresseerd is in research metrics zoals de citatie-index of impact factor. Zij willen zien wat het hen oplevert, en dat zijn natuurlijk vooral de duizenden afgestudeerden die jaarlijks de arbeidsmarkt betreden en belangrijke posities gaan bekleden.’
Het ergste van alles: de obsessie met wetenschap dreigt ervoor te zorgen dat de menselijkheid uit de collegezaal verdwijnt. Het ‘systeem’ laat weinig ruimte over voor de kunst van het lesgeven, meent Zicha. Want ook onderwijs moet steeds meer science based zijn, aan wetenschappelijke normen voldoen. ‘Maar onderwijs is een ambacht, je kunt het niet behandelen alsof het een bouwkundig vraagstuk is. We moeten wetenschap wel als advies meenemen, maar niet als regel gaan hanteren.’
SKO als logische vervolgstap
Zicha werkt sinds 2011 bij het Leiden University College, dat toen net opgericht was. Met een klein team moest hij direct alle wettelijke rollen vervullen, en dus was hij niet alleen docent maar zat hij ook in de examencommissie en de faculteitsraad. Hij bouwde in die jaren een ‘idioot cv’ op, en dus was de SKO een logische vervolgstap. Hij moest er zijn onderwijsfilosofie uitschrijven, en toelichting waarom hij zijn curriculum op een bepaalde manier heeft ingestoken. ‘Het kan nog van pas komen in de rest van mijn carrière, bijvoorbeeld als ik ooit onderwijsdirecteur zou willen worden.’
Maar Zicha zou zichzelf niet zijn, als hij ook niet wat vraagtekens zou zetten bij de SKO zelf. ‘Het is natuurlijk een mooi diploma voor mij, maar het gaat de teloorgang van het universitair onderwijs niet stoppen. Het voelt ook een beetje alsof de universiteit weliswaar een vorm van erkenning wil geven aan mij en andere docenten, zonder dat ze daadwerkelijk de portemonnee trekken om het onderwijs naar een hoger plan te tillen. I worry they are giving us a cookie instead.’