Antoni van Leeuwenhoek en LUMC slaan handen ineen voor immuuntherapie
Het eigen afweersysteem van een kankerpatiënt versterken zodat het lichaam zelf beter kankercellen kan vernietigen. Het is de kern van immuuntherapie, de hoopgevendste vooruitgang binnen de behandeling van kanker van de afgelopen jaren. Om deze ontwikkeling verder aan te jagen slaan het Antoni van Leeuwenhoek/Nederlands Kanker Instituut en het LUMC de handen ineen.
Grote tumoren in het hoofd en de hals die na immuuntherapie een stuk kleiner worden of zelfs helemaal verdwijnen. John Haanen - medisch oncoloog en immunoloog in het NKI-AVL - vertelt over een nieuwe toepassing van om immuuntherapie, namelijk al voor de operatie. In het Antoni van Leeuwenhoek kreeg een groep van 32 patiënten het medicijn in een periode van vijf weken via een infuus toegediend. Haanen: "Bij bijna vier op de tien patiënten was het resultaat verbluffend."
Jannie Borst - hoofd van de afdeling Immunohematologie en Bloedtransfusie in het LUMC - vult aan: "Als een tumor kleiner wordt of zelfs verdwijnt, worden dramatische operaties voorkomen. Denk aan een tong die niet hoeft te worden weggesneden of een kaak die intact kan blijven."
Gerichtere behandelingen
Het effect van nieuwe medicijnen voor immuuntherapie was een van de onderwerpen bij een symposium dat afgelopen februari door Borst en Haanen werd georganiseerd. Het symposium vormde het startschot voor vergaande samenwerking tussen het AVL en het LUMC op het gebied van immuuntherapie. In een goed bezette vergaderzaal kwamen ruim honderd artsen en onderzoekers van beide instituten samen. Haanen: "Bij het horen van sommige onderzoeksresultaten voelde je het enthousiasme door de zaal sprankelen."
Met het uitwisselen van kennis en gezamenlijk onderzoek willen Haanen en Borst betere en gerichtere behandelingen voor patiënten realiseren. Borst (LUMC): "Het NKI-AVL is natuurlijk een in kanker gespecialiseerd ziekenhuis en onderzoeksinstituut. Zij behandelen meer mensen met geavanceerde immuuntherapie dan het LUMC. Daardoor hebben ze bijzonder tumorweefsel en bloedmonsters van kankerpatiënten dat voor grensverleggend onderzoek gebruikt kan worden."
Haanen reageert: "We zijn in het AVL vrij ver met klinisch onderzoek naar neoadjuvante immuuntherapie. Voordat we een patiënt met immuuntherapie behandelen, nemen we eerst een biopt af. We halen dan een stukje weefsel uit de tumor. Na de immuuntherapie worden alle patiënten geopereerd en kunnen we precies meten hoe goed de immuuntherapie heeft gewerkt door het tumorweefsel van voor en na de behandeling met elkaar te vergelijken."
Samen weten en kunnen we meer
Hierbij komt een aantal geavanceerde technieken van het LUMC straks goed van pas, aldus Haanen. "We kunnen de veranderingen in het tumorweefsel dan nog beter meten en analyseren." Borst: "Het NKI-AVL heeft natuurlijk ook interessante analysetechnieken. Maar samen weten en kunnen we meer."
Volgens het tweetal krijgt de samenwerking de komende maanden steeds meer vorm. Borst: "We zien graag spontane initiatieven tussen het NKI-AVL en het LUMC ontstaan, maar willen daarnaast ook van bovenaf sturing aan geven. Daarvoor is een denktank met medewerkers van beide instituten geformeerd." Dit wordt door Hendrik Veelken, voorzitter van het LUMC Oncologie Centrumn (LOC), beaamd: “Kanker immuuntherapie is een van de speerpunten van het LOC. Het is mooi te zien dat dit initiatief tussen LUMC en NKI-AVL werd genomen; er liggen enorme kansen in deze samenwerking”.
Andere ziekten
Ook kan de samenwerking baat hebben bij het onderzoek van LUMC-afdelingen naar andere ziekten waarbij het immuunsysteem betrokken is. Borst: "Bij bijvoorbeeld reuma valt het eigen afweersysteem het lichaam aan. Je moet het afweersysteem dan afremmen, terwijl je het bij kankerpatiënten juist moet versterken. Maar het mechanisme erachter is vergelijkbaar; het zijn twee kanten van dezelfde munt. We willen graag met elkaar kennis uitwisselen om de processen in het afweersysteem beter te begrijpen."
Maar de hoofdlijn van de samenwerking gaat over immuuntherapie bij kanker, benadrukken Borst en Haanen. "Zowel aan de NKI-AVL- als LUMC-kant hebben we hier onze handen vol aan. En nu gelukkig ook samen."