Opnieuw uitwisseling Leidse en Zwitserse strafrechtstudenten
Een samenwerking tussen het Instituut voor Strafrecht & Criminologie van de Universiteit Leiden en de hoogleraren strafrecht Marc Thommen en Sarah Summers van de Universität Zürich heeft voor de tweede keer geleid tot een interessant en leerzaam seminar voor Zwitserse en Leidse studenten.
Na het succesvolle eerste gemeenschappelijke seminar in Leiden in 2017 is deze keer een groep Leidse wetenschappers en masterstudenten Strafrecht van 22 tot 24 mei 2019 afgereisd naar Zürich, waar het seminar Sanctions in Modern Criminal Law werd gehouden.
Het seminar werd ingeleid met een introductie van het Zwitserse en Nederlandse sanctiestelsel door respectievelijk Marc Thommen en Pauline Schuyt, alsmede met een korte inleiding omtrent de rol van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) bij de straftoemeting door Sarah Summers en bij de tenuitvoerlegging van de straf door Adriano Martufi.
Ontoerekeningsvatbaar
Daarna hielden combinaties van Zwitserse en Nederlandse studenten presentaties over de verschillende mogelijkheden om maatregelen en straffen op te leggen. Daarbij werd ook levendig gediscussieerd, bijvoorbeeld over de vraag hoe je een sanctie bepaalt voor personen die ernstige delicten hebben gepleegd, maar die ook psychische problemen hebben. Hoe ga je om met de wens om het aangedane leed te vergelden, terwijl er sprake is van verminderde – of ontoerekeningsvatbaarheid en de wens om de dader te behandelen en de samenleving te beschermen.
Hoewel de Zwitserse en Nederlandse systemen veel overeenkomsten kennen, werd ook duidelijk dat de systemen op een aantal punten substantieel verschillen. Zo verschilt bijvoorbeeld de volgorde van tenuitvoerlegging van zogenaamde combinatievonnissen, waarin een gevangenisstraf wordt gecombineerd met een (tbs-)maatregel. Waar in Nederland de straf en vervolgens de maatregel ten uitvoer wordt gelegd, wordt in Zwitserland eerst de maatregel geëxecuteerd, waarna pas daarna - indien noodzakelijk - de straf wordt uitgevoerd.
Moeilijke afwegingen
Ook stond een bezoek aan het psychiatrische ziekenhuis in Basel op het programma. De gesprekken met de directeur (tevens arts), een patiënt en de rondleiding in een van de groepsverblijven boden een bijzonder inkijkje in het dagelijks leven en gedachten van de patiënten alsmede in de moeilijke afwegingen waarvoor de behandelaars en de rechter zich in dat verband dagelijks zien gesteld. De directeur heeft dan ook benadrukt dat kennis omtrent de forensische psychiatrie van groot belang is bij de straftoemeting.
De laatste dag werd afgesloten met een groeps-interview met Carlo Ranzoni, de Liechtensteinse rechter bij het EHRM. Tijdens het interview ging hij uitgebreid in op de werkwijze van het EHRM, de jurisprudentie op tal van actuele strafrechtelijke thema’s en de uitdagingen waarvoor het Straatsburgse hof zich ziet gesteld.
Het seminar bood de studenten de mogelijkheid om met een verdiepende en rechtsvergelijkende blik naar het Nederlandse rechtssysteem te kijken. Vooral het interactieve karakter heeft eraan bijgedragen om een kritische houding aan te nemen ten opzichte van ons huidige stelsel van straffen en maatregelen. De studenten en deelnemende onderzoekers zijn dan ook met een verrijkte blik op het eigen systeem teruggereisd en wie weet wordt de samenwerking opnieuw vervolgd.
Tekst: Miranda de Mik en Isabel van der Steen