Andrea Evers wint Stevinpremie voor kennisbenutting
Gezondheidspsycholoog Andrea Evers heeft een Stevinpremie gekregen, samen met de Spinozapremie de hoogste wetenschappelijke onderscheiding van Nederland. Ze is al de derde Leidse sociale wetenschapper op rij die een van deze prijzen in de wacht sleept. ‘Leiden trekt veel vrijdenkers aan’
Van harte gefeliciteerd! Wat dacht u toen u het hoorde?
‘Ik zat in de trein naar Denemarken voor een promotieplechtigheid toen NWO-voorzitter Stan Gielen belde. Ik was sprakeloos, wist niet goed wat ik moest zeggen. Pas toen rector Carel Stolker appte begreep ik het wat beter. “Deze prijs is ook een beloning voor goede samenwerking, en daar ben je nou eenmaal erg goed in,” zei hij. En ja, daar had hij wel een punt: het is ook een prijs voor ons hele team en onze vele contacten binnen en buiten de universiteit.’
De Stevinpremie wordt uitgereikt aan wetenschappers die ‘bijzonder succes hebben behaald op het gebied van kennisbenutting voor de samenleving’. Waar heeft u de prijs aan te danken?
‘Maatschappelijke impact is altijd een van mijn primaire drijfveren geweest. Ik denk dat ieder mens in zijn of haar leven op een bepaalde manier boven zichzelf uit wil stijgen, bij wil dragen aan het grote geheel. Ik doe dat door een bijdrage te leveren aan het belangrijkste wat mensen hebben: hun gezondheid. Ik zeg wel eens: een been verliezen is minder erg dan daar niet meer om kunnen gaan. Toch is de gezondheidszorg vaak eenzijdig gericht op de lichamelijke gezondheid, en is er minder aandacht voor de wisselwerking tussen lichaam en geest.’
En u probeert die focus te verleggen?
‘Precies. Ik ben deel van de fundamentele verandering die zich momenteel in de gezondheidszorg voltrekt. We gaan langzaam maar zeker weg van de gedachte dat het enkel het medicijn is dat het succes van een behandeling bepaalt. We hebben talloze pillen tegen chronische ziektes zoals diabetes, maar ondanks dat krijgen steeds meer mensen dat soort ziektes. Zo’n 40 procent van de Nederlanders krijgt er in zijn of haar leven mee te maken! De reden: de traditionele gezondheidszorg kijkt te weinig naar gedrag en leefstijl. Welke verwachtingen heeft een patiënt van een behandeling, hoe behandelt de arts zijn patiënt, dat soort zaken. Terwijl die context allesbepalend is.’
Kunt u dat toelichten aan de hand van een voorbeeld?
‘Ik doe veel onderzoek naar placebo en nocebo-effecten. Nocebo’s zijn bijwerkingen die ontstaan doordat je negatieve verwachtingen hebt van een behandeling of medicijn. Zo is er aangetoond dat mensen die de bijsluiter van een medicijn lezen of zich laten informeren over bijwerkingen door hun huisarts, later ook daadwerkelijk meer van deze klachten rapporteren. En als een arts tegen je zegt dat iets “even pijn kan doen”, dan is de kans erg groot dat dit ook meer pijn doet. Een andere manier van communiceren met de patiënt kan al een wereld van verschil maken. Wij laten zien dat dit niet alleen maar werkt voor lichamelijke klachten, maar ook invloed kan hebben op het immuunsysteem of het voorschrijven van medicijnen. Maar gek genoeg doet de geneeskunde nog vrij weinig met deze kennis.’
U steekt veel tijd in interdisciplinaire samenwerking, ook met partners buiten de Universiteit Leiden. Waarom?
‘Omdat ik graag steeds nieuwe uitdagingen zoek. Sommige collega’s vinden het heerlijk om zich helemaal onder te dompelen in één onderwerp, maar ik vind het juist leuk om altijd te vernieuwen en op andere manieren impact te hebben. Zo starten we binnenkort een onderzoek naar verhalen over placebo-effecten bij het grote publiek, en ik heb kunstenaars gevraagd om de input van het publiek te visualiseren. En in ons recent opgerichte universitair behandelcentrum, het LUBEC, combineren we wetenschappelijk onderzoek met behandelingen en onderwijs, vrij uniek voor ons vakgebied. Ik denk dat die combinatie van fundamenteel onderzoek en maatschappelijke impact ons onderscheidend maakt.’
U ontwikkelt ook een digitale zelfhulptool voor mensen met chronische aandoeningen die werken aan een gezonde leefstijl. Hoe ziet die tool eruit?
‘Die zelfhulptool ontwikkelen we met een nationaal consortium waarin ook maatschappelijke organisaties en bedrijven zitten. Benefit For All gaat uit van de gedachte dat je mensen moet belonen zodat zij gezond gedrag langer volhouden. Met dit portal kunnen mensen bijvoorbeeld korting sparen op uitjes of producten, afhankelijk van wat voor diegene de beste prikkel is. Veel partners, zoals bedrijven en verzekeraars, zien het wel zitten om op die manier hun personeel of klanten te stimuleren en te ondersteunen bij gezond gedrag.’
Vorig jaar won uw collega Carsten de Dreu al een Spinozapremie, en het jaar daarvoor ging Eveline Crone er met die prijs vandoor. Wat maakt jullie instituut zo hoogstaand?
‘Ik denk dat dit komt doordat we onderscheidend zijn in die combinatie van fundamenteel onderzoek en maatschappelijke toepassingen. Die brugfunctie maakt ons onderzoek erg aantrekkelijk, want er ligt altijd wel een toepassing om de hoek. Daarnaast worden we in de inhoud van ons onderzoek relatief vrij gelaten, waardoor er veel ruimte ligt voor creatieve onderzoekers. Dat vrijheidsprincipe is een intrinsieke Leidse waarde, een waarde die veel vrijdenkers naar onze universiteit trekt. Daarom doet Leiden het denk ik zo goed bij persoonsgebonden beurzen.’
U ontvangt 2,5 miljoen euro om vrij te besteden aan wetenschappelijk onderzoek. Wat wilt u daar mee doen?
‘Ik wil de mogelijkheden voor interdisciplinair onderzoek stimuleren en werken aan de unieke combinatie van fundamenteel onderzoek met klinische toepassingen en meer impact. Dat kan op allerlei niveaus, met andere wetenschapsgebieden, maar ook met bijvoorbeeld door de samenwerking met kunstenaars of maatschappelijke partners. Ik vind het leuk om de brug te slaan naar andere partners buiten de wetenschap en onze gezamenlijke activiteiten naar een hoger niveau te tillen. Pas dan zal ons onderzoek echt het verschil maken in de maatschappij.’
Tekst: Merijn van Nuland
Beeld: Sean van der Steen & NWO
Mail de redactie
Vanwege de gekozen cookie-instellingen kunnen we deze video hier niet tonen.
Bekijk de video op de oorspronkelijke website ofOver de Stevinpremie
De Stevinpremie is een prijs van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) voor onderzoekers dan wel een team van twee à drie personen in Nederland die/ dat een bijzonder succes heeft behaald op het gebied van kennisbenutting voor de samenleving. Om de premie te kunnen ontvangen moeten onderzoekers worden voorgedragen. NWO reikt per jaar maximaal twee premies uit. De laureaten krijgen elk een bedrag van 2,5 mln euro. Dat bedrag is bedoeld voor onderzoek en/of activiteiten met betrekking tot kennisbenutting.