Karina Wolkers: ‘Het ruimt ook wel lekker op’
Een map met daarin de eerste versie van Kort Amerikaans en de kopij met aantekeningen voor de 40ste druk. Karina Wolkers, weduwe van schrijver en kunstenaar Jan Wolkers, overhandigde deze op 19 oktober aan Kurt De Belder, directeur van de Leidse Universiteitsbibliotheek. Ze markeerde daarmee de overdracht van het archief van Wolkers aan de Universiteit Leiden.
Bibliotheekdirecteur Kurt De Belder zei ‘gelukkig en trots’ te zijn. De toekomstig beheerder van het Wolkersarchief uitte deze gevoelens in het stadhuis van Leiden waar de symbolische overdracht plaatsvond. Eind dit jaar wordt het archief vanuit de laatste woonplaats van Wolkers, het eiland Texel, naar de Universiteitsbibliotheek overgebracht. 220 tekeningen worden opgenomen in het Prentenkabinet van de UB.
Het archief van Jan Wolkers bestaat uit 700 items die een inventarislijst van dertien pagina’s opleverde en dertig meter beslaat. Een veelkoppig monster, noemde Onno Blom het in zijn Wolkersbiografie: keer op keer werd hem in het huis van Wolkers weer een volgende kast met materiaal gewezen. De Lakenhal verwierf in dezelfde overdracht zeventien door Wolkers vervaardigde kunstwerken. Aan Meta Knol, directeur van de Lakenhal, overhandigde Karina Wolkers symbolisch een ingelijst zelfportret van de kunstenaar Wolkers, gemaakt op zijn achttiende.
Voor Wolkers’ dood
Het was de wens van Jan en Karina Wolkers dat zijn nalatenschap naar Leiden ging. Voor zijn dood, op 19 oktober precies elf jaar geleden, werden de gesprekken daarover al gevoerd. Daaraan nam onder meer Alexander Pechtold deel. Hij was ook bij de overdracht aanwezig. Desgevraagd vertelde Pechtold na afloop dat hij al lang bevriend is met Wolkers en zijn vrouw. De vriendschap dateert uit de tijd dat Pechtold wethouder was in Leiden (1997-2003) en in die hoedanigheid het echtpaar uitnodigde om 3 October te komen vieren.
Rijk archief
Het archief van Wolkers is niet alleen omvangrijk, het is ook perfect geordend. In een panelgesprek, voorgezeten door biograaf Onno Blom, noemde Karina Wolkers het doorzoeken van het archief een ‘archeologische opgraving’: ‘Je kunt perfect van 2007 dieper terug in de tijd, tot 1940.’ Hoofdconservator André Bouwman van de Universiteitsbibliotheek vindt het interessant dat het om een rijk, want gemengd archief gaat, persoonlijk én literair. Wolkers schreef veel brieven en hield een dagboek bij. Daarnaast verzamelde hij alles rond zijn kunstenaar- en schrijverschap, zoals recensies en affiches. En dan zijn er de bandopnames die hij maakte van gesprekken zonder dat mensen dat wisten, een van de verrassingen uit Bloms biografie. Die komen ook naar Leiden. ‘Het was onbetamelijk wat hij deed’, zei Karina Wolkers, ‘maar het heeft ook wel weer uniek materiaal opgeleverd.’ Bouwman beaamde dat: het is nu mogelijk te onderzoeken hoe hij die opgenomen gesprekken in zijn boeken verwerkte.’ Karina wees wel op het privacyaspect dat er aan kleeft; openbaar zullen de banden niet worden.
Studentenonderzoek
Onno Blom vroeg panellid Rick Honings hoe het onderzoek in het Wolkersarchief er uit zou kunnen zien. Honings is universitair docent Nederlands bij Dutch Studies, de studie Nederlands voor buitenlandse studenten. ‘Het unieke is’, zei Honings, ‘dat de studenten als het ware door de boeken van Wolkers heen kunnen lopen. Leiden is een openluchtmuseum. Je kunt naar de straten en gebouwen toe die in de boeken voorkomen, ze zijn er gewoon nog.’ (Niet voor niets biedt Leiden een Wolkerswandeling aan.) Het is niet ongewoon dat buitenlandse studenten het literaire werk van Wolkers kennen: het is in veertien talen vertaald, van één werk in het Frans (Turks Fruit) tot vrijwel zijn hele oeuvre in het Zweeds.
Nu Leiden een ware Wolkers-hotspot wordt, kan ook de relatie tussen het literaire en beeldende werk worden onderzocht op minder dan één vierkante kilometer.
Veiliger dan thuis
Op de vraag aan Karina of ze het materiaal, en vooral de verkochte schilderijen niet zal missen, zei ze: ‘Ik sta er wat ambivalent in. Natuurlijk zal ik werken missen. Maar het ruimt ook wel lekker op.’ Bovendien blijft een deel van het artistieke werk van Wolkers gewoon thuis. Karina neemt de gelegenheid te baat om opnieuw te bekijken wat ze aan de muur wil hebben. Met het feit dat de beste werken naar Leiden gaan, kan ze leven. ‘Ze zijn daar veiliger dan bij mij thuis.’
Foto banner: vlnr Onno Blom, Rick Honings, Karina Wolkers, Meta Knol en André Bouwman.
Tekst: Corine Hendriks
Foto's: Monique Kooijmans
Mail de redactie
De verwerving van de nalatenschap van Jan wolkers door de Universiteit Leiden en de Lakenhal werd mogelijk door bijdragen en subsidies van Karina Wolkers, het Mondriaan Fonds, de Vereniging Rembrandt, het Prins Bernhard Cultuurfonds, de Gemeente Leiden, de Vrienden van de Universitaire Bibliotheken Leiden, het Leids Universiteits Fonds en de Stichting Zabawas.