Brein op tournee in de Brain Awareness Week
‘Daar kunnen we wel wat mee’, dachten de Leidse psychologen Eveline Crone en Bart Vogelaar bij de ingestuurde vragen door de Haanstraschool. Daarmee verdiende de basisschool een lezing over hersenen, executieve functies en intelligentie op 14 maart in de Brain Awareness Week.
Directeur Brian Groot ziet het brein als een ideale thema-avond voor ouders en leerkrachten. Nieuw is dat de twee ontwikkelingspsychologen samen op een podium staan. 'We verheugen ons de hele week al op deze lezing; ik over mijn onderzoek in het lab en Bart over de praktijk in de school. We vullen elkaar mooi aan', zegt Crone van het Brain and Development Research Center van de Universiteit Leiden. Vogelaar werkt bij de sectie Ontwikkelings- en Onderwijspsychologie.
Het puberende brein
'Waarom ik hier ben? Puur uit interesse', licht de moeder van een 8-jarig zoontje haar aanwezigheid toe. Thuis hebben ze de bestseller 'Het puberende brein' gelezen, zelf heeft ze Biomedische wetenschappen gestudeerd in Leiden. En inderdaad, dan weet je al het een en ander van het brein. Ze stelt meer praktische informatie op prijs, want haar zoontje blijkt toevallig in aanmerking te komen voor een test voor hoogbegaafdheid. Dat testen komt ruimschoots aan de orde bij Vogelaar, expert intelligentie en leerpotentieel . Maar eerst vertelt Crone over haar MRI-onderzoek naar de executieve functies in het brein, bijvoorbeeld de regelfunctie plannen en de creatieve functie redeneren. Daarmee stuur je gedrag met oog op toekomstig effect. Dergelijke hersenfuncties ontwikkelen maximaal in de basisschool, en die ontwikkeling loopt door tot ver in de adolescentie.
Dynamisch testen
'Een IQ test is maar een momentopname', stelt Vogelaars de ouders direct gerust. 'Als een kind bijvoorbeeld een test maakt vlak nadat zijn hondje is doodgegaan, kan zo’n kind alleen maar aan dat hondje denken. Dat heeft invloed op het testresultaat.' Het is de eyeopener van de avond voor een van de ouders: 'Intelligentie kan je dus veel breder begrijpen.' Vogelaar heeft zijn gehoor dan verteld over het leerpotentieel van een kind, waar je achter komt door dynamisch testen. Daarbij krijgt het kind na een voormeting precies die instructie die het nodig heeft om de testopdracht uit te voeren. De nameting wijst uit hoeveel vooruitgang er is geboekt. Dat zegt, net als de instructiebehoefte iets over het leerpotentieel. Dynamisch testen is helaas tijdrovend en duur. Daarom werkt Vogelaar aan een digitale test die docenten in de klas zouden kunnen uitvoeren.
Vragen?
Ouders zitten op het puntje van hun stoel, wat wel blijkt uit een vraag over de afname van het aantal hersencellen vanaf ons 4e jaar. Gelukkig heeft het brein via de executieve functies een sturend effect op onze ontwikkeling. Crone: 'De basisschool is de periode om maximaal invloed te hebben op de ontwikkeling van het brein. Zo heeft bijvoorbeeld training een effect op de hersenontwikkeling.' Een ander wil weten of er verschillen zijn tussen jongens en meisjes. De verschillen binnen een groep blijken vele malen groter dan de verschillen tussen de groepen. Wel nemen jongens door het hormoon testosteron meer risico bij een spel om geld te verdienen, waardoor ze vaker meer geld overhouden dan meisjes. En nee, tussen dyslexie en intelligentie blijkt geen relatie te bestaan. Dat gaat volgens Vogelaar meer over decodeervaardigheden en fonologisch bewustzijn.
Brain and Development Research Center (BDRC)
Sinds de oprichting in 2005 doet het BDRC wetenschappelijk onderzoek naar het brein in de adolescentie. Crone en haar collega's kijken naar de hersenontwikkeling van jongeren en naar de relatie met typisch gedrag in die fase, zoals het nemen van risico's, de rol van vriendschappen en de ontwikkeling van het zelfbeeld van jongeren. Een groot deel van de onderzoekers van het BDRC heeft zich aangemeld om een gastles of lezing te verzorgen. Daarmee hoopt het BDRC een flink aantal vragen te kunnen belonen met een schoolbezoek van een hersenonderzoeker.