Zo blijven we nog eens 443 jaar een bolwerk van vrijheid
‘Praesidium Libertatis is een dagelijkse opdracht.’ Dat zei rector magnificus Carel Stolker op 8 februari tijdens de 443ste dies natalis van de Universiteit Leiden. Alleen door continue aandacht voor een open debat blijft de universiteit een bolwerk van vrijheid.
Regelmatig slaat op de Universiteit Leiden de bliksem in. En dat is maar goed ook, zei Stolker vanachter het katheder in de Pieterskerk. Zo knetterde het onlangs tussen de Leidse wetenschappers Leo Lucassen en Geerten Waling, die stevig in discussie gingen over de vraag of historici de positie van joden in de jaren dertig mogen vergelijken met die van moslims vandaag. En Stolker zelf krijgt regelmatig de vraag of hij niet ‘iets moet doen’ aan de uitgesproken opvattingen van wetenschappers als Afshin Ellian en Paul Cliteur.
‘Een universiteit kan alleen een bolwerk van vrijheid zijn als het een vrijplaats is voor het gesproken en geschreven woord,’ zei Stolker in zijn toespraak. ‘Dat kan alleen als we bereid zijn het debat met iedereen te voeren, en dus ook met andersdenkenden. Doen we dat niet, dan lopen we het gevaar om alleen nog maar te denken als de mainstream. Of dat we alleen nog maar mensen benoemen die denken zoals wij. Terwijl de wetenschap altijd gebaat is bij diversiteit van opvattingen.' Volgens Stolker is het dus niet erg als de bliksem af en toe inslaat, zolang dat maar op een nette manier gebeurt. 'Als bestuurder bemoei ik mij principieel niet met de inhoud van het debat, maar ik draag graag de verantwoordelijkheid om het debat vorm en ruimte te geven. Want discussie is goed, maar omgangsvormen ook.’
Bekijk de ingekorte toespraak van Stolker
Vanwege de gekozen cookie-instellingen kunnen we deze video hier niet tonen.
Bekijk de video op de oorspronkelijke website ofKinderen zonder stress opvoeden
Traditiegetrouw spreken twee Leidse hoogleraren een diesoratie uit om de verjaardag van de universiteit te vieren. Dit jaar viel deze eer ten deel aan Bernet Elzinga en Thomas Hankemeier. In de diesoratie van Elzinga – hoogleraar Stress-gerelateerde psychopathologie – stond de vraag centraal hoe we stress te lijf kunnen gaan in ons hectische bestaan. ‘Misschien geen vrolijk onderwerp voor een verjaardagsfeest, maar wel belangrijk om bij stil te staan.’ Uit onderzoek blijkt dat een groot aantal studenten en medewerkers veel stress ervaart. De opvoeding door onze ouders speelt dikwijls een cruciale rol in hoe we later in ons leven omgaan met stress en hoe kwetsbaar we zijn voor het ontwikkelen van psychische klachten.
Elzinga onderzoekt onder drie generaties van ruim 60 families de invloed van genen, karaktereigenschappen en ouderlijk gedrag. De lessen hieruit zijn ook voor de ‘afstammelingen’ van deze universiteit van belang, verzekerde Elzinga. ‘Onzekerheid is een voedingsbodem voor briljante inzichten, dus laten we weer leren falen en dwalen.’ En: ‘Vier niet alleen de grote successen, maar organiseer ook af en toe een failure party voor heldhaftige mislukkingen!’
Gezond ouder worden
Waar Elzinga vooral sprak over de jeugd, ging de tweede diesoratie juist over de laatste levensfase: de ouderdom. Thomas Hankemeier, hoogleraar Analytische biowetenschappen, had een hoopvolle boodschap voor het publiek in de Pieterskerk: mogelijk kunnen we in de nabije toekomst aan iemands bloed aflezen of diegene later dementie zal krijgen, waardoor ook de bestrijding van de ziekte wellicht weer een stapje dichterbij komt. De sleutel ligt volgens Hankemeier in metabolomics, het in kaart brengen van zogeheten metabolieten. Dat zijn de producten van je stofwisseling, die het resultaat zijn van de interactie tussen genen en omgevingsfactoren zoals voeding en levensstijl.
Zo levert metabolomics informatie op welke vitale processen in het lichaam goed lopen, en welke verstoord zijn. Hankemeier: ‘Vergelijk het met het wegennetwerk: we zien precies waar het rijdt, en waar er file staat. En we zien de samenhang tussen processen: een wegopbreking op de ene snelweg kan gevolgen hebben voor vele andere wegen.’ Zo vergroot metabolomics het inzicht in de vraag hoe we gezond ouder worden.
Getalenteerde studenten maken indruk
Halverwege het programma beklommen drie muzikale studenten het podium in de Pieterskerk. Het trio – bestaande uit hoornist Emiel Beinema, hoboïst Maud Busschers en pianist Friederike Pank – maakte indruk met hun vertolking van twee klassieke stukken. De drie maken deel uit van het Practicum Musicae-programma van de Academie der Kunsten. Naast hun universitaire studie aan de Universiteit Leiden volgen ze ook nog eens een instrumentaal hoofdvak aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag.
Eredoctoraat voor onderzoek naar Europeanisering
Tijdens de dies natalis ontving Adrienne Héritier een eredoctoraat. Zij werkt als hoogleraar Politieke Wetenschappen aan de European University Institute in Florence, en werd door de Leidse hoogleraar Bernard Steunenberg voorgedragen voor het eredoctoraat. Steunenberg prees haar werk: ‘Héritier heeft baanbrekend onderzoek gedaan naar de zogeheten Europeanisering van overheidsbeleid. Dankzij haar begrijpen we beter hoe nationale overheden en belangengroepen maatschappelijke problemen aankaarten op Europees niveau.’
In haar dankwoord vertelde Héritier hoe zij al in de jaren 80 voor het eerst naar Leiden kwam – nota bene dankzij een Erasmusbeurs van de Europese Unie. Met medepromovendi uit Leiden, Bielefeld, Parijs, Bologna en Madrid besprak ze haar promotieonderwerp. ‘Het was een heus Europees moment,’ zei de kersverse eredoctor. Sindsdien is haar band met de Sleutelstad altijd warm gebleven, vooral omdat wetenschappers aan de faculteit Governance and Global Affairs ook veel onderzoek doen naar Europeanisering.
Niet de enige jarige
Uitgerekend op de dies natalis bestond de Leidse studentenhomobeweging vijftig jaar, want in 1968 zag de Leidse Studentenwerkgroep Homoseksualiteit het levenslicht. Om dat te vieren, hing op deze geboortedag van de Universiteit Leiden de regenboogvlag van het Academiegebouw. Ook in de Pieterskerk was te zien dat we dit jaar niet alleen de verjaardag van de universiteit vierden: verschillende sympathisanten van de homorechtenbeweging droegen voor de gelegenheid kleding met roze of regenboogkleurige accenten. Want ook op dat gebied wil Leiden een bolwerk van vrijheid zijn.
Vanwege de gekozen cookie-instellingen kunnen we deze video hier niet tonen.
Bekijk de video op de oorspronkelijke website of